✓ تصرف عدوانی به چه معناست ؟

تصرف عدوانی یعنی آن‌که، مال غیرمنقولی که بنابر هر علّتی در ید دیگری است و بدان تسلط دارد را به زور تصرف نماید.در ضمن تصرف عدوانی حاوی اقسام حقوقی و کیفری می‌باشد که براساس وجود موقعیت می‌توان نسبت به متصرف در دادگاه صلاحیت دار طرح دعوی کرد. تصرف عدوانی با دعوای خلع ید تفاوت‌های بسیاری دارد. به عبارتی در دعوی خلع ید اثبات مالکیت شخص، الزامی است. ولو در دعوی رفع تصرف عدوانی صرف در اختیار داشتن پیشینه‌ی تصرف بر ملک مکفی خواهد بود.

حق از منظر حقوقی، اقتدار و امتیازی می‌باشد که :

فرد بنابر قانون در برابر دیگر اشخاص جامعه از آن بهره‌مند است. به عبارتی افراد باید بدان احترام گذارند و این موضوع از ضمانت اجرای قانون برخوردار می‌باشد. به این معنا که، فردی حقی را که مطابق با قانون برای سایری مسلم و محرز می‌داند، پایمال کرده و او را از حق محروم کند، به هنگام پیگیری با مجازات قانونی روبه‌رو خواهد شد.

گاهاً رخ می‌دهد اشخاص بنابر علل گوناگون چون آن‌که برای خویش در اموال و املاک دیگری حق و حقوقی قائل می‌باشند بدون حکم قانون و اثبات حقانیت خود، با مواردی مانند؛ قهر، غلبه، زور اقدام به غصب مال و دارایی یک فرد می‌کنند. در اصطلاح به این امر تصرف عدوانی اطلاق می‌شود. در قانون ما تصرف عدوانی دارای انواع؛ حقوقی و کیفری است که تحقق هر یک از انواع آن شرایط مخصوص به خود را می‌طلبد.

✓ تصرف عدوانی یعنی چه؛

بنابر ماده‌ی سی قانون مدنی که چنین بیان می‌دارد؛

هر مالکی در برابر مایملک خود حق همه نوع تصرف و انتفاع را دارد مگر به هنگامی که قانون آن را استثنا کرده باشد. و بنابر ماده سی و یک قانون مدنی که بیان می‌دارد؛ هیچ مالی را از تصرف صاحب آن نمی‌توان بیرون آورد مگر به حکم قانون. از سویی براساس ماده سی و پنج قانون مدنی تصرف به عنوان مالکیت، دلیل مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

مقصود ما از تصرف، سلطه به همراه اقتدار عرفی است که :

فرد بر مالی دارد. اعم از آن‌که مالک مال بوده یا بنابر هر سبب و عللی همانند اجاره حق بهره‌گیری از مال برای او فراهم شده است. حال درصورتیکه فرد دیگری بخواهد مالی که در تصرف دیگری می‌باشد را از تصرف او خارج نماید میبایست حقانیت خویش را به مرحله‌ی اثبات رساند. سپس با اثبات حقانیت خود از قانون در ارتباط با اعمال تصرف خویش حکم اخذ کند‌. تصرف عدوانی در کلمه به معنی ملک یا مالی را به زور تصاحب و از تصرف سایری خارج کردن، است‌.

از گذشته تا به اکنون یکی از دعاوی متداول بین اشخاص، دعاوی در ارتباط با اموال و مالکیت می‌باشد که رایج‌ترین آنها دعوی تصرف عدوانی است‌. تصرف عدوانی در دنیای حقوقی به معنی آن می‌باشد که اموال غیرمنقول فردی که بر آنها پیشینه تصرف دارد را بدون کسب رضایت او از تصرف وی بیرون آورند.

اموال در دنیای حقوق به دو بخش منقول و غیرمنقول طبقه‌بندی می‌شود. اموال منقول اموالی می‌باشد که قابلیت جابه‌جایی آن بدون صدمه بدان ها وجود دارد و اموال غیرمنقول اموالی می‌باشد که قابلیت جابه‌جایی در ارتباط با آنها متصور نیست.

تصرف عدوانی صرفاً در ارتباط با اموال غیرمنقول اعم از؛ ملک، زمین، ویلا و… قابلیت طرح دارد و باید دانست اثبات مالکیت ملک به واسطه‌ی مدعی تصرف، شرط نمی‌باشد و داشتن پیشینه تصرف کافی است. یعنی چنانچه شخصی بنابر معاهده اجاره مالک منفعت یک ملک طی مدّت زمان یکسال باشد و حق هر نوع تصرف و انتفاعی را در چهارچوب معاهده در ملک یاد شده داشته باشد. چنانچه فردی با قهر و غلبه بر ملک اجاره تسلط پیدا کند و مانع از بهره‌گیری او از حقوق مالکانه خود شود، دعوی تصرف عدوانی قابل تفکر و تصور خواهد بود.

✓ اقسام گوناگون تصرف عدوانی؛

ما در قسمت فوقانی متن معنی تصور عدوانی را بررسی نمودیم. باید علم پیدا کنیم، براساس آنچه در قانون ذکر شده است، این دعوا حاوی اقسام گوناگونی بوده و هر یک حاوی شرایطی می‌باشد. به این منظور می‌توان بنابر موقعیت، به هر یک از دو شکل یا هردوی آن ضمن دادگاه عمومی حقوقی یا آن‌که دادسرا طرح دعوا کرد. بنابر قانون جمهوری اسلامی ایران، انواع تصرف عدوانی به شرح ذیل است :

 حقوقی :

مرجع صالح، طرح این چنین دعوا، دادگاه عمومی حقوقی است. در این گونه دعوی صرفاً رأی به رفع تصرف داده میشود و مجازاتی برای متصرف اعمال نمی‌شود.

همان‌گونه که در قسمت فوقانی متن بیان کردیم، تصرف عدوانی عبارت می‌باشد از مال غیرمنقولی که آن را بنابر هر دلیلی اعم از؛ مالکیت یا آن‌که اجاره و مواردی مانند آن در اختیار دیگری می‌باشد و ضمن آن پیشینه‌ی تصرف دارد را با قهر نیز غلبه و زور از تصرف وی خارج کرده و تصرف کرد. حال جهت رفع تصرف عدوانی مطابق با موقعیت می‌‌توان در محاکم طرح دعوای تصرف حقوقی یا آن‌که کیفری اقدام کرد. میبایست دانست طرح دعوای حقوقی بنابر دادخواست صرفاً موجب صدور رأی رفع تصرف می‌شود و مجازاتی برای مرتکب اعمال نمی‌گردد.

طرح دعوای تصرف عدوانی به گونه‌ی حقوقی براساس موقعیت زیر است؛

• عنوان مورد اختلاف و تصرف مال غیرمنقول، حال آن‌که زمین یا ملک، ویلا و… باشد‌.
• تصرف به شکل عدوانی انجام شده باشد؛ یعنی آن‌که با قهر، غلبه، زور و همانند آن باشد‌.
• شخص مدعی دعوای تصرف (خواهان) پیشینه تصرف داشته باشد؛ یعنی پیش از تصرف ملک به واسطه‌ی شخص متصرف ضمن آن سکونت و تصرف داشته باشد. مبنی تصرف عرفی می‌باشد و می‌‌تواند حال کوتاه مدّت یا بلند مدّت باشد.
• شخص متصرف (یعنی خوانده دعوی) سابقه امر تصرف نداشته باشد؛ یعنی آن‌که خوانده دعوای تصرف و شخص که با قهر، زور، غلبه ملک ادعا کننده (خواهان) را تصرف کرده قبل از این در ملک تصرف شده پیشینه امر تصرف نداشته باشد.

 کیفری :

مرجع صالح، طرح این چنین دعوا، دادسرا و دادگاه کیفری دو است و به هنگام اثبات اتهام تصرف برای شخص متصرف علاوه بر رفع تصرف عدوانی و اعاده وضعیت به شرایط پیشین، مجازات حبس اعمال می‌شود.

برای طرح دعوا علیه شخص متصرف می‌توان با شکوائیه تصرف عدوانی در محاکم رسیدگی کننده طرح دعوا کرد. تحقق تصرف عدوانی به روش کیفری حاوی برخی شرایط است و به هنگام طرح دعوای تصرف عدوانی کیفری و اثبات آن، برای خوانده مجازات به دنبال خود خواهد داشت. در قسمت ذیل بدان اشاره خواهیم کرد؛

• عنوان مورد اختلاف و تصرف مال غیرمنقول، حال آن‌که زمین یا ملک، ویلا و… باشد.
• تصرف به شکل عدوانی انجام شده باشد؛ یعنی آن‌که با قهر، غلبه، زور و همانند آن باشد.
• شخص مدعی دعوای تصرف (خواهان) پیشینه تصرف داشته باشد؛ یعنی پیش از تصرف ملک به واسطه‌ی شخص متصرف ضمن آن سکونت و تصرف داشته باشد. مبنی تصرف عرفی می‌باشد و می‌‌تواند حال کوتاه مدّت یا بلند مدّت باشد.
• شخص متصرف (یعنی خوانده دعوی) سابقه امر تصرف نداشته باشد؛ یعنی آن‌که خوانده دعوای تصرف و شخص که با قهر، زور، غلبه ملک ادعا کننده (خواهان) را تصرف کرده قبل از این در ملک تصرف شده پیشینه امر تصرف نداشته باشد.
• مجازات شخص متصرف بنابر ماده‌ی ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی عبارت می‌باشد از؛ رفع تصرف عدوانی، اعاده شرایط به حالت پیشین خود، یک ماه الی یک سال حبس.

✓ نتیجه گیری؛

دوستان عزیز ما در این مطلب از خود سعی کردیم شما را رفع تصرف عدوانی و جوانب مختلف آشنا سازیم. حال آن‌که شما می‌توانید در صورت وجود سؤالات بیشتر در این زمینه با مشاوران حقوقی ما در سروش عدل ارتباط برقرار نمایید.