✓ دعوای خلع ید چیست ؟
در زندگی امروزی گاهاً شاهد تعرض نسبت به مال اشخاص و حق مالکیت آنها می‌باشیم. این تعرض مازاد بر جنبه‌ی کیفری که بنابر قانون شخص متعرض مجازات می‌شود، به واسطه‌ی دادگاه‌های حقوقی نیز با نام خلع ید قابل پیگیری خواهد بود. اگر مایل به کسب آشنایی بیشتر با این مسئله می‌باشید، با ما تا پایان این متن از سروش عدل همراه شوید.
✓ خلع ید یعنی چه!
این دعوی در واقع یک دعوای حقوقی در ارتباط با اموال غیرمنقول (چون؛ زمین، ویلا، خانه، و…) میباشد. خلع ید هنگامیکه فردی بطور غیرقانونی ملک شخص دیگری را تصرف نماید و مالک نیت بازپس گرفتن ملک خود را داشته باشد. با توجه به ماده‌ی ۳۰۸ قانون مدنی، این تصرف را غاصبانه بیان داشته و مالک ملک می‌تواند با ارائه دادخواست دعوی به مراجع قضایی تقاضای اخراج متصرف از ملک خود را داشته باشد.
✓ خلع ید در ملک مشترک؛
گاهاً یک ملک دارای مالکین مشترک است، بدین حالت که یا به صورت مشترک خریداری گردیده یا آنکه که به فرزندان متوفی به یادگار مانده است. بدین هنگام، هیچ یک از افراد نمی‌توانند ادعای مالکیت مستقل نماید و بدون کسب اجازه از سایرین در مال مشاع تصرفی کند. در این موارد، بنابر ماده‌ی ۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی؛
« در موضوعاتی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشترک به نفع مالک بخشی از آن صادر گردیده باشد، از کلّیه‌ی ملک خلع ید خواهد شد. ولیکن تصرف محکومٌ له در ملک خلع ید شده مشمول مقررات و ضوابط مشترک است.»
یعنی آنکه، محکومٌ له در خلع ید ملک مشترک هنگامیکه از دیگر شرکاء کسب اذن کند، می‌تواند خواستار تسلیم ملک متنازع فیه (مورد نزاع و درگیری) را به خویش کند.
✓ دادخواست دعوی خلع ید؛
در دعوی خلع ید بنابر تبصره ماده‌ی ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، به هنگامیکه فردی ملک خویش را برای مدّت زمان معین به شخصی اجاره دهد، بعد از انقضای مدّت زمان و با وجود درخواست از سوی صاحب ملک، مستأجر جهت تخلیه ملک اقدامی ننماید، صاحب ملک (مؤجر) به منظور صدور حکم تخلیه علیه مستأجر خود، باید جهت طرح دعوی تخلیه ید اقدام کند.
✓ تفاوت میان خلع ید و تصرف عدوانی در چیست؟
حائز اهمیت ترین تفاوت خلع ید در اثبات مالکیت میباشد. ضمن دعوی خلع ید خواهان دعوا میبایست مالکیت خویش را با ارائه اسناد رسمی و قانونی اثبات نماید، ولیکن در دعاوی تصرف عدوانی نیازی به اثبات مالکیت از جانب خواهان نخواهد بود. تنها خواهان باید تقدم پیشینه تصرف وی نسبت به متصرف کنونی را به اثبات رساند. در یک نگاهی کلّی تفاوت میان خلع ید و تصرف عدوانی عبارت است از؛
- رسیدگی به تصرف عدوانی خارج نوبت انجام می‌شود، ولیکن در خلع ید شما ملزم هستید تشریفات رسیدگی را رعایت نمایید.
- دعوی خــلع ید به گونــه‌ی حقوقی و در تصرف عدوانی به دو گونه‌ی کیفری و حقوقی قابل رسیـــدگی خــــــواهد بود.
- هزینه دادرسی ضمن دعوی خلع ید مالی میباشد ولیکن در تصرف عدوانی، به صورت غیر مالی محاسبه خواهد شد.
- ضمن دعوی خلع ید به طور قطع میبایست رای قطعی گردد و تقاضای اجرا باید انجام شود. به صورتی که در دعوی تصرف عدوانی حکم تصرف بلافاصله قابل اجرا میباشد و نیاز به جهت قطعی شدن نخواهد داشت.
✓ نحوه‌ی دفاع در دعوی خلع ید چگونه است؟
در دفاع ضمن دعوی خلع ید، در صورتی که خوانده سند مالکیت یا رای دادگاه بنابر اثبات مالکیت را ارائه نماید، از منظر ماهوی امکان دفاع آنچنانی مهیا نخواهد بود. ولیکن در موارد دیگر موجود با تمرکز بر جهات شکلی دادخواست امکان دارد، در پرونده‌های خلع ید به موفقیت تقریبی دست یافت.
دعوی تخلیه ید به هنگامی مطرح می‌شود .که معاهده‌ای میان خواهان و خوانده مطرح و مدّت زمان آن به اتمام رسیده باشد. ولی خوانده ملک را به خواهان بر نمی‌گرداند. در این شرایط مالک نسبت به طرح دعوی تخلیه ید مبادرت می‌ورزد. تخلیه ید، اغلب در ارتباط با معاهده اجاره مصداق خواهد داشت. و غالباً مؤجر علیه مستأجر که مدّت معاهده اجاره وی به اتمام رسیده و تخلیه نمی‌نماید، تخلیه ید را مطرح خواهد کرد.
✓ زمان رسیدگی به دعوای خلع ید؛
مدّت زمان معینی جهت رسیدگی به پرونده‌های حقوقی حال آنکه خلع ید باشد، نمی‌توان بیان داشت. تراکم رسیدگی پرونده ها در شعبه‌ها و رسیدگی به همه جهات موضوع از جانب شعبه و روند رسیدگی به پرونده و صدور رای در مدت زمان تاثیر گذار میباشد. این مدّت زمان امکان دارد از یک ماه الی پنج ماه متغییر باشد.
✓ خلع ید ورثه از ماترک چگونه انجام می‌شود؟
دادخواست خلع ید در بعضی از موارد بین وراث در ارتباط با ماترک انجام می‌شود. در ارتباط با املاک موروثی هر یک از وراث حتی چنانچه که سند مالکیت هنوز به اسم متوفی باشد، به تنهایی خواهد توانست به طرفیت متصرف جهت طرح دعوی خلع ید اقدام نماید.
✓ هزینه‌ی دادرسی؛
هزینه دادرسی منوط بر دعوای خلع ید به صورت مالی محاسبه خواهد شد. مطابق با قانون و براساس ارزش و بهای ملک و با توجه به کتابچه ارزش منطقه‌ای محاسبه می‌گردد.
✓ شیوه‌ی طرح دعوای خلع ید؛
در صورتیکه شخصی قصد اقدام به دعوی خلع ید علیه فردی داشته باشد، میبایست با به همراه داشتن تمامی اسناد و مدارک اثبات کننده ادعای مالکیت خویش، به دادگاه حقوقی مکان وقوع مال رجوع کرده و با تأدیه هزینه‌ی دادرسی دعاوی مالی که در قسمت فوقانی بدان اشاره کردیم، جهت ثبت دادخواست اقدام کند.
جهت طرح دادخواست خلع ید، مازاد بر شعبات دادگاه حقوقی می‌تواند با رجوع به دفاتر قضایی و تأدیه هزینه دادرسی و هزینه‌ی منوط به سامانه ابلاغ در راستای ثبت دادخواست اقدام کرد.
✓ اجرای حکم؛
بعد از وارسی پرونده و بررسی اسناد و مدارک مربوط به مالکیت خواهان، دادگاه رسیدگی کننده اقدام به صدور حکم قطعی ضمن این دعوی و ابلاغ آن به خواهان خواهد کرد. خواهان با در اختیار داشتن حکم به اجرای احکام رفته و تقاضای اجرای آن را از قسم اجرای احکام مدنی می‌نماید. بعد از صدور اجرائیه از جانب اجرای احکام، مأمور اجرا یا آنکه دادورز اقدام به عملیات اجرایی و بازپس گرفتن ملک تصرف گردیده، خواهد کرد.
✓ نتیجه گیری؛
همان‌گونه که در قسمت فوقانی متن اشاره کردیم، دعاوی خلع ید از جمله دعاوی حقوقی بر سر مالکیت ملک میباشد. دعاوی حقوقی غالباً زمانبر است. از سویی اشراف و آگاهی از قوانین و مقررات در سرعت بخشی از ارائه دادخواست و پیگیری در فرآیند دادرسی بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل ما پیشنهاد می‌کنیم از وکیل ملکی در تهران در این حیطه کمک دریافت کنید. این گونه شانس شما در ارائه دادخواست صحیح و اسناد و مدارک مستدل، در کسب موفقیت بیشتر خواهد شد.
