✓ قرارداد احداث، تملک و بهره برداری

در دنیای کنونی، معاهدات متنوع و گوناگون تجاری نقش پررنگی در پیشرفت اقتصادی کشورها و گسترش شرکت‌های متنوع دارند‌. به ویژه در کشورهایی که راه توسعه را در پیش گرفته‌اند، نیاز به انتقال سرمایه و فناوری و تخصص خارجی همواره حس می‌شود.به همین خاطر بهره‌گیری از ظرفیت معاهدات بین‌المللی از شیوه‌های مطلوب بین دولت‌ها در راستای توسعه زیربنای اقتصادی است.قرارداد احداث، تملک و بهره برداری که به اختصار معاهده B.O.O هم نام می‌گیرد، از جمله حائز اهمیت‌ترین این معاهدات است.

قرارداد احداث، تملک و بهره برداری چیست!

قراردادهای B.O.O دربرگیرنده سه مرحله خواهد بود‌. حاوی احداث و ساخت پروژه، تملیک آن به سرمایه‌گذاری و در پایان بهره برداری از پروژه به واسطه‌ی کمپانی سرمایه‌گذاری می‌باشد. ما در امتداد این نوشتار هریک از مراحل سه‌گانه این معاهده را وارسی خواهیم کرد.

• مرحله‌ی ابتدایی قرارداد

در قرارداد احداث، تملک و بهره برداری یک سرمایه‌گذار که غالباً یک کمپانی و یا مجموعه‌ای از شرکت‌های خصوصی توانمند خارجی می‌باشد، اقدام به انعقاد معاهده با یک دولت خواهد کرد‌. شرکت خصوصی چنین متعهد می‌شود تا عنوان قرارداد را «که می‌تواند تأسیس یک سد، پالایشگاه، دیگر زیرساخت‌های یک کشور در زمینه‌های انرژی باشد.» با هزینه و سرمایه‌های خود احداث بنماید.

• مرحله‌ی دوّم قرارداد

بعد از احداث و راه‌اندازی پروژه، براساس قرارداد احداث، تملک و بهره برداری کمپانی سازنده و سرمایه‌گذار مالک کل پروژه خواهد شد. و هیچ‌گونه تعهدی بر انتقال مالکیت به قسمت دولتی ندارد‌.

• مرحله‌ی سوّم قرارداد

در پایان نیز سرمایه‌گذار که بعد از احداث پروژه را تملک هم نموده است، بدون وجود چهارچوبِ زمانی اقدام به بهره برداری از پروژه خواهد کرد.

قرارداد احداث، تملک و بهره برداری دارای چه ویژگی‌هایی می‌باشد!

با استناد به ویژگی خاص این نوع از قراردادها که در مرحله‌ی دوّم قرارداد بیان گردیده، کمپانی سرمایه‌گذار می‌تواند پس از احداث و انتقال مالیکت پروژه به خود، هزینه‌های مربوط به احداث و ساخت پروژه را کاملاً به شیوه‌های گوناگون از پروژه جبران بنماید. علاوه بر این‌ها با مالکیت همیشگی پروژه می‌تواند بهره و سود تجاری و مالی خود را از پروژه اخذ بنماید‌. به عنوان نمونه شرکت سرمایه‌گذار می‌تواند بعد از راه‌اندازی و تملک پروژه، به منظور بازگرداندن سرمایه و برداشت سود مالی خویش اقدام به اخذ عوارض یا بهره‌گیری از دیگر شیوه‌های تجاری نماید.

گرچه که این معاهده هم‌اکنون یکی از شیوه‌های جلب مشارکت سرمایه‌گذاری در کشورهای توسعه یافته و در حال پیشرفت به خصوص در پروژه‌های فنی و مهندسی چون احداث نیروگاه‌های انرژی به شمار می‌رود‌. حال آن‌که ویژگی بارز و اصلی این معاهده حساسیت‌هایی را حول محور آن به وجود آورده که در امتداد متن آن‌ها را بازگو خواهیم کرد.

این قرارداد نیز چون معاهده B.O.T میان یک دولت و یا چند عدد شرکت خصوصی توانمند برای به انجام رساندن پروژه‌های انبوه و هزینه‌بر در حوزه‌هایی چون آب، برق، گاز، نفت و دیگر زیرساخت‌های حائز اهمیت منعقد می‌گردد‌.

مشکلات اجرایی مربوط به احداث، تملک و بهره برداری در چه‌ها خلاصه می‌شود؟

از آن سوی که این معاهده مالکیت پروژه و بهره برداری از آن را بعد از احداث، در اختیار کمپانی سرمایه‌گذار قرار می‌دهد.. همواره نگرانی‌های حاکمیتی و امنیتی در این رابطه وجود دارد. قبل از ورود به این مبحث لازم است بگوییم که هیچ‌گونه اجباری وجود ندارد که طرف سرمایه‌گذار در معاهده B.O.O یک کمپانی خارجی باشد. ولی حقیقت امر این می‌باشد که در این شیوه غالباً شرکت‌های سرمایه‌گذاری توانمند چند ملیتی و خارجی توان به تحمل هزینه‌های هنگفت احداث پروژه‌های بزرگ و گسترده در کشورهای در حال توسعه می‌باشند.

هرچند در کشورهای توسعه یافته این قبیل از قرارداد در حیطه‌های انرژی میان دولت و بخش خصوصی همان کشور متداول شده است. به همین دلیل نگرانی خاصی در ارتباط با مسائل و موضوعات امنیتی نداشته و کمپانی خصوصی برای اهداف اقتصادی و حاکمیتی همان کشور فعالیت می‌نماید.

در کل می‌توانیم چنین بگوییم که در قرارداد احداث، تملک و بهره برداری به علّت مالکیت کمپانی سرمایه‌گذار بر پروژه این قبیل از قرارداد برای آن دست از کشورهایی که حساسیت کمتری به واگذاری امتیازات به سرمایه‌گذاران خارجی دارند، مناسب خواهد بود. زیرا تسلط و نفوذ اقتصادی و چه بسا سیاسی و امنیتی یک کمپانی خارجی توانمند می‌تواند منجر به ناآرامی‌های اقتصادی و سیاسی گوناگونی را به خصوص برای کشورهای در حال توسعه رقم بزند. حال این موضوع از دافعه‌های حائز اهمیت این شیوه سرمایه‌گذاری در بعضی از کشورها می‌باشد.

برخی از مهم‌ترین مزایای قرارداد احداث، تملک و بهره برداری!

گسترش قرارداد احداث، تملک و بهره برداری مازاد بر منافع مالی و رفاهی، اقتصاد یک کشور را به سمت و سوی قسمت خصوصی رهسپار می‌کند. و در این موضوع شک و شبهه‌ای وجود ندارد که این نوع از خصوصی‌سازی مزیت‌های گوناگونی برای یک کشور با خود به همراه دارد. به عنوان نمونه؛ خصوصی‌سازی منجر می‌شود موقعیت‌های متعدد مالی برای دولت طرف معاهده و کمپانی سرمایه‌گذار شکل گیرد. حال آن‌که همین مسئله منجر به ایجاد انگیزه و انرژی برای سرمایه‌گذاری آینده گردد.

به عبارتی یکی از راه‌حل مؤثر و مفید به منظور گسترش خصوصی‌سازی در کشور در حال توسعه، بهره‌گیری از ظرفیت معاهدات سرمایه‌گذاری چون قرارداد احداث، تملک و بهره برداری می‌باشد. علاوه بر تمامی این‌ها سرمایه‌گذاری خارجی منجر به توسعه و گسترش ظرفیت‌های پیمانکاری در درون کشور می‌گردد. چرا که شرکت سرمایه‌گذار، به منظور انجام پروژه در درون یک کشور، نیازمند برقراری قراردادهای گوناگون با پیمانکاران فرعی می‌باشد. که این قبیل از پیمانکاران می‌توانند از درون کشور به کار گرفته بشوند و بدین اساس اشتغال‌زایی نیز مهیا بشود.

کشور ایران و قرارداد احداث، تملک و بهره برداری

جذب سرمایه‌گذاری که در راستای احداث یک پروژه خود مکلّف به تحمل ریسک‌‌های اقتصادی و تأمین منابع مالی و سرمایه و هزینه‌های گوناگون است. نیازمند وجود بسترهای اعتماد سازی اقتصادی و سیاسی در کشور مدّنظر می‌باشد. به همین خاطر لزوم وجود سیاست‌های روشنی در راستای بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کشورهای خواهان الزامی جلوه می‌نماید‌. با استناد به این موضوع که در کشور ایران بیشتر پروژه‌های بزرگ در اختیار بخش دولتی می‌باشند. بهره‌گیری از این معاهده‌ها در کشور ایران پیشینه چندان طولانی نداشته است.

لیکن با استناد به مزیت‌های بسیار آن‌ها در راستای خصوصی‌سازی، طی سال‌های اخیر پروژه‌های گوناگونی به واسطه‌ی جذب سرمایه خارجی به انجام رسیده است. که معاهده B.O.O نقش پررنگی در این میان بازی می‌کند. به عنوان نمونه؛ طی سال‌های اخیر در کشور ما، بیشترین مقدار سرمایه‌گذاری به واسطه‌ی قرارداد B.O.O در قسمت انرژی به خصوص در دو بخش برق و آب انجام شده است. از جمله نمونه‌های اعمال این معاهده طراحی و ساخت نیروگاه پره سر گیلان به واسطه‌ی شرکت‌هایی از کشور آلمان و ایتالیا است که با قرارداد احداث، تملک و بهره برداری انجام شده است.

نتیجه گیری

انعقاد معاهدات عمرانی به دلیل حساسیت بسیاری که در این زمینه وجود دارد، نیازمند کسب آگاهی کافی از ارتباط با حقوق و قوانین و مقررات مربوط به معاهده می‌باشد. بهره‌گیری از متخصص تنظیم و بررسی قراردادها سروش عدل می‌‌تواند دشواری‌های این قرارداد را برای شما آسان نماید. قطعاً که شما می‌توانید با بهره‌گیری از مشاوره‌های حقوقی تخصصی کارشناسان سروش عدل معاهدات براساس اصول و قواعد حقوقی تنظیم بنمایید.