✓ معاونت در جرم
ممکن است الفاظ مباشر جرم، معاونت در جرم و شریک جرم بارها و بارها به گوش شما برخورد کرده باشد. حتی گاهاً خود آن‌ها را استفاده نموده باشید، ولی تعریف دقیق و حقوقی آن را اصلاً ندانید. معاونت به عبارتی تسهیل جرم است، از جانب شخصی که در دایره اجرایی و فعل مادی جرم دارای نقش نیست. (یعنی به هنگام اتفاق جرم در صحنه جرم حضور ندارد). برای نمونه؛ شما در بردن مال فردی دیگر عملاً نقشی را ندارید. ولو هنگامیکه اسلحه را برای سارق تدارک می‌بینید، در جرم شریک خواهید بود. این موضوع در چهارچوب جرایم تعزیری قرار نمی‌گیرد. بلکه حاوی تمامی جرایم حدود، قصاص، دیات هم خواهد شد.
» افرادی که معاون در جرم می‌باشند!
این جرم زمانی محقق میشود و قابلیت مجازات دارد که منجر به اتفاق جرم بشود. چنانچه که فعل و عمل مرتکب اصلی جرم، اصلاً جرم نباشد، معاونت در ارتکاب آن هم جرم محسوب نخواهد شد. از این جهت کسی که دیگری را ضمن دفاع مشروع یاری می‌رساند را نمی‌توان معاون جرم معرفی کرد. چرا که عمل دفاع مشروع که فعل اصلی می‌باشد، جرم نیست.
براساس ماده‌ی ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی، افراد بیان شده در قسمت ذیل به عنوان معاون جرم می‌باشند؛
الف/ هرکس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوء استفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب/ هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ/ هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق این موضوع وحدت قصد و تقدم یا اقتراق زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات خفیف‌تر محکوم میشود.
-
بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که؛
اگر که براساس قوانین شروع به جرم، جرمی شامل مجازات باشد و عمل مرتکب اصلی، آغاز به جرم معرفی شود، کار معاون در آن نیز از قابلیت مجازات برخوردار است. به گونه‌ای کلّی، معاون به هنگامی مستوجب مجازات می‌باشد، که فاعل اصلی جرم مرتکب جرم بشود و یا آغاز به اجرای آن کند.
» مجازات آن چیست؟
در ادامه مطلب و مجازات مربوط بدان و بنابر ماده‌ی ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی، مجازات دیگری برای معاون در نظر گرفته نشده است. مجازات او از قرار ذیل خواهد بود؛
الف/ در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها سلب حیات یا حبس دائم است، حبس تعزیری درجه دو یا سه.
ب/ در سرقت حدی و قطع عمدی عضو، حبس تعزیری درجه پنج یا شش.
پ/ در جرائمی که مجازات قانونی آن‌ها شلاق حدی است سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری درجه شش.
ت/ در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین‌تر از مجازات جرم ارتکابی.
با آن‌که شریک جرم در اصطلاح به شخصی اطلاق می‌گردد که در اتفاق یک جرم معاونت داشته است. ولو، قانون تعاریف متنوعی برای شریک در جرم بیان نموده است. بنابر تعاریف قانونی تفاوت دو عمل یاد شده، در کیفیت آن دو نهادینه گشته است. پس معاون در جرم فردی است که در ارتکاب جرم هیچ‌گونه نقشی را برعهده ندارد. از سویی در عملیات اجرایی مربوط به اتفاق جرم شراکتی را انجام نداده است. به بیانی بهتر، نقش او در ارتکاب به جرم نقش پایه و اصلی نبوده است. تنها می‌توان برای او یک نقش فرعی در نظر انگاشت. شخصی که این حکم برای او لحاظ می‌گردد تحت عنوان تسهیل کننده جریان یا مهیا کننده‌ی ملزومات و تجهیزات جرم خواهد بود.
» معاونت در جرم خودکشی چه حکمی خواهد داشت!
آغاز به معاونت قابل مجازات نخواهد بود و عمل به گونه‌ای کامل میبایست به مرحله‌ی انجام برسد. هرچند که معاونت در آغاز جرم مجازات خواهد داشت. ولیکن آغاز به معاونت مجازاتی را در پی نخواهد داشت. در ارتباط با معاونت در خودکشی میبایست میان دو حالت قائل به تفکیک و جداسازی شد؛
- نوع اوّل؛ خودکشی در قوانین و مقررات ما جرم نمی‌باشد. ولو معاونت ضمن ارتکاب خودکشی جرم نمی‌باشد.
- نوع دوّم؛ اگر که عمل معارض به شیوه‌ای باشد که به عبارتی به نوعی منجر به قتل عمد دیگری بشود. همانند آن‌که فرد دیگری را به دار آویزد، هرچند که بنابر تقاضای خود شخص باشد. معاونت در ارتکاب جرم تلقّی نشده و آن نیز به عنوان قتل عمد دیگری محسوب خواهد شد.
عمل فردی که نظاره‌گر ارتکاب خودکشی به واسطه‌ی دیگری می‌باشد، ولو واکنشی از خودش نشان ندهد. امکان دارد براساس ماده واحده قانون مجازات پیش‌گیری از کمک رسانی به مصدومان و برطرف کردن مخاطرات جانی مصوب سال ۱۳۵۴ جرم مستقل و جداگانه باشد.
در ارتباط با معاونت در خودکشی بند /ب/ ماده پانزده قانون جرایم رایانه‌ای چنین بیان می‌کند که؛
هر شخصی به واسطه سامانه‌های رایانه‌ای و یا مخابراتی یا حامل‌های داده، اشخاص را به ارتکاب خودکشی، تهدید و یا تحریک یا ترغیب، دعوت نماید. یا نیرنگ دهد یا روش ارتکاب یا استعمال آن‌ها را آسان سازد. در نهایت آموزش بدهد، به حبس از نود و یک روز الی یک سال محکوم میشود . و یا به مجازات جزای نقدی از پنج میلیون الی بیست میلیون ریال و یا هر دو مجازات یاد شده محکوم میشود.
» نکته
- نسخ قوانین و مقررات، دفاعیات مشروع، حکم قوانین، نیز طی مواردی که مرتکب اصلی جرم از برخی مصونیت‌ها برخوردار گردد. مواردی می‌باشند که معاون در این قبیل اعمال، با توجه به مرتکب اصلی جرم، مجرم تلقّی نمی‌شود.
- معاونت در یک نگاهی جامع و کلّی، جرم مستقلی نمی‌باشد. بلکه جرم محسوب شدن عمل معاون، تابع وصف مجرمانه رفتار مرتکب اصلی خواهد بود.
- صادر شدن قرار موقوفی تعقیب، مجرم اصلی در جرم از منظر گذشت از سوی شاکی خصوصی منجر به معافیت معاون آن از کیفر مربوطه خواهد گردید.
» تفاوت موجود میان تهدید و اکراه در مصداق معاونت
تفاوت تهدید عنوان ماده‌ی ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ و تهدیدی که اکراه محسوب می‌گردد (عنوان ماده‌ی ۱۵۱ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲) در این است که؛
ضمن تهدید عنوان معاونت، هرچند که فعال جرم برخلاف امیال باطنی خویش دست به ارتکاب جرم زده است. ولیکن قصد نیز اراده از او سلب نگردیده است. ولو، تهدیدی که منجر به اکراه گردد، عادتاً قابل تحمل نخواهد بود و اراده را به نوعی از فاعل جرم سلب می‌نماید. بدین هنگام مسئولیتی دامن‌گیر فاعل جرم نخواهد بود و فرد تهدید کننده، در این میانه‌ها مسئول است. معاون میبایست عملاً و با رفتار خویش به تهدید مرتکب مبادرت نموده باشد تا وی قابل مجازات باشد. از این جهت صرف نظر از این‌که فردی به علّت ترس و خوف از فردی، مرتکب یک جرم گردیده باشد، معاونت محسوب نخواهد شد.
مقدار اثرگذاری تهدید به اوضاع و احوال و ویژگی‌های روانی و شرایط اجتماعی تهدید کننده و تهدید شونده وابسته خواهد بود. پس احراز تهدید مسئله‌ای موضوعی بوده و موکول به تشخیص مقام محترم قضایی خواهد بود.
طی موارد بیان شده در قسمت ذیل تهدید به گونه‌ای مستقل و جداگانه جرم انگاری خواهد گردید
- تهدید فرد دیگر به دادن نوشته، سند، مهر و یا آن‌که امضاء. (در ماده‌ی ۶۶۸ قانون تعزیرات بیان شده است)
- تهدید دیگران با استناد به چاقو و یا هر گونه اسلحه دیگر. (در ماده‌ی ۶۱۷ قانون تعزیرات بیان شده است)
» نتیجه گیری؛
دوستان عزیز ما در این متن از خود سعی نمودیم، معاونت در جرم و مجازات منوط بدان را بررسی نماییم. همان‌گونه که شما هم مطالعه نمودید، معاون در جرم به هنگامی مجازات خواهد شد که فاعل جرم، مجازات شود. شما می‌توانید در صورت وجود سؤالات بیشتر در این راستا با مشاوران حقوقی ما تماس حاصل فرمایید.
