فرزند تا رسیدن به سن قانونی تحت سرپرستی ولی خود قرار دارد. در مورد فرزند اغلب ولی قهری شامل پدر و جد پدری است که مسئول و سرپرست فرزند می باشند. در نتیجه هر تصمیمی از قبیل تصمیمات مالی و غیر مالی فرزند با ولی قهری او است. طبق قانون اصل بر این است که تصمیمات ولی قهری مطابق مصلحت فرزند است.
یکی از مواردی که ولی قهری میتواند برای فرزند تصمیم بگیرد تصمیم به ممنوع الخروج کردن فرزند است. ممانعت از خروج کشور فرزند یکی از حقوق ولی قهری است و با درخواست امکان پذیر است. البته ممنوع الخروج کردن فرزند شرایط قانونی دارد که باید حتما رعایت شود. در این مقاله به بررسی شرایط و مقررات جلوگیری از خروج فرزند می‌پردازیم
منظور از ممنوع الخروج کردن چیست؟
همانطور که امکان ممنوع الخروج کردن همسر وجود دارد، می توان از خروج فرزند مشترک هم جلوگیری کرد. فرزندان تا قبل‌از رسیدن به سن قانونی یعنی 18 سال تمام شمسی، تحت ولایت ولی خود می‌باشند. ولی آن‌ها همان پدر و جد پدری می‌باشد. اینها میتواند هر تصمیمی در رابطه با مسائل مالی و غیرمالی فرزند بگیرند. این تصمیمات حتما بایستی با مصلحت فرزند هم‌راستا باشد.
ممنوع‌الخروج کردن فرزند حقی است که ولی قهری هر فرزند دارد. منظور از ممنوع الخروج کردن یعنی ولی فرزند میتواند در رابطه با خروج فرزندش از کشور تصمیم بگیرد و این یک حق مطلق برای او است. البته ممکن است گاهی این حق با حق ملاقات فرزند مغایرت پیدا کند. مثلا جایی‌که ولی می‌خواهد بدون اطلاع فرزند مشترک را از کشور خارج کند.
در حالت دیگر اگر حضانت فرزند به‌عهده مادر باشد :
پدر یا جد پدری به عنوان ولی قهری، می‌توانند از خروج فرزند از کشور جلوگیری کنند. در این صورت پدر میتواند به اداره گذرنامه مراجعه نموده و با تکمیل درخواستی فرزند غیر رشید را ممنوع‌الخروج کند. اما مادر به راحتی نمی‌تواند فرزند خود را ممنوع‌الخروج کند.
مطابق با قانون گذرنامه اگر افراد زیر هجده سال بخواهند کشور را ترک کنند باید اجازه پدر را داشته باشند. مادر صرف داشتن حضانت فرزند مشترک نمی‌تواند او را از کشور خارج کند و باید مراحلی را طی کند.
ممنوع الخروج کردن فرزند توسط مادر
پدر و مادری که دارای حق حضانت فرزند باشند نمی‌توانند فرزند را از کشور خارج کنند. اگر یکی از والدین که حضانت فرزندی را دارد بتواند ولی دیگر را راضی کند میتواند فرزند را از کشور خارج کند. بنابراین اگر ولی قهری یعنی پدر یا پدربزرگ بخواهند فرزند را از کشور ببرند، مادر نیز میتواند از این خروج جلوگیری کند. اما درخواست مادر برای ممنوع الخروج کردن فرزند فرآیند پیچیده تری دارد. مادر برای این امر باید از طریق دادگاه دادخواست رسمی ارائه کند.
مراحل به این صورت است که :
مادر باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. سپس خود مادر یا وکیل حقوقی او باید دادخواستی مبنی بر جلوگیری از خروج اطفال مشترک از کشور تنظیم کند. دلایل مستند باید در جلسات دادرسی به قاضی تسلیم شود. مقام قضایی بعد از بررسی این دلایل، پدر را احضار کرده و دلایل او را نیز می‌شنود. در پایان جلسات رسیدگی، قاضی در صورت صلاحدید، میتواند دستور ممنوع الخروجی فرزند را صادر کند.
دلایل و دفاعیات مادر در دادخواست ممنوع‌الخروجی فرزند میتواند حق ملاقات با فرزند مشترک باشد. مادر باید ذکر کند که برای بقای این حق نیازمند است که فرزندان در ایران باشند. جدایی فرزندان مشترک با مادر باعث می‌شود که به روح و روان مادر صدمه و آسیب برسد. یکی دیگر از دفاعیات مادر این است که خروج از کشور و اقامت فرزند در کشور دیگر به مصلحت او نیست.
رویه دادگاه ها در ممنوع الخروجی فرزند مشترک
ماده 42 قانون حمایت خانواده بیان می‌کند: « صغیر و مجنون را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد. مگر اینکه دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با درنظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌حق این امر را اجازه دهد. دادگاه در صورت موافقت با خارج کردن صغير و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی‌نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تامین مناسبی اخذ می‌کند.»
اصولا پدر می تواند به راحتی با مراجعه به اداره گذرنامه فرزند را ممنوع الخروج کند. اما :
مادر باید در دادگاه طرح دعوی کند. دادگاه معمولا برای طرف مقابل احضاریه می‌فرستد. دادگاه ها جلساتی تشکیل می‌دهند. قاضی در این جلسه دفاعیات طرفین و وکلای آنان را می‌شوند و در پایان رای می‌دهد. البته این حکم اولیه قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. طبق قسمت اخیر ماده 42 قانون حمایت خانواده، دادگاه ممکن است با خروج فرزند مشترک از کشور موافقت کند. در این صورت، ولی ای که فرزند را خارج می‌کند باید مبلغی را به عنوان تامین برگرداندن فرزند بپردازد. اگر ولی فرزند را برنگرداند این مبلغ به نفع ولی دیگر که عمدتا مادر است ضبط می‌شود.
نحوه ممنوع الخروج کردن فرزند
همانگونه که در ابتدا بیان شد، هر یک از پدر و مادر که دارای حق حضانت فرزند است نمی تواند فرزند را از کشور خارج کند. مگر اینکه بتواند رضایت طرف مقابل را بگیرد. بنابراین، کسی که حضانت را بر عهده دارد می تواند نسبت به ممنوع الخروجی فرزند اقدام کند تا ولی قهری نتواند نسبت به خروج فرزند اقدام کند .
در خصوص فرزندانی که به سن بلوغ شرعی(15 سال) رسیده اند ولی هنوز 18 سال تمام نشده اند مقررات قانون گذرنامه حاکمیت دارد. اگر حضانت فرزند با مادرش باشد مطابق با ماده 18 قانون گذرنامه ، برای زیر سن قانونی یعنی هجده سال تمام ، اجازه ولی قهری برای خارج شدن از کشور لازم می‌باشد.
صرف حضانت مادر بدین معنی نیست که وی می تواند مجوز خارج کردن فرزند را داشته باشد :
و در اینصورت اجازه پدر لازم است. اما اگر حضانت با پدر باشد، هرچند گرفتن پاسپورت به عهده او است ولی مادر می تواند با درخواست از دادگاه مانع از خروج فرزندش از کشور بشود .
مدت اعتبار قرار یا دستور ممنوع الخروجی شش ماه است. اگر این قرار تمدید نشود خود به خود از بین می رود. ممکن است مصلحت و غبطه طفل صغیر یا مجنون در خارج از کشور برای دادگاه مشخص شود. در این موارد می توان ضمن صدور مجوز برای خروج از کشور فرزند، در صورت تقاضای والد دیگر تضمین یا تامینی مناسب برای بازگشت فرزند صغیر یا مجنون به کشور از سرپرست او گرفته شود.
مدارک لازم برای ممنوع الخروج کردن فرزند
در صورتی که مادر از دادگاه درخواست ممنوع الخروج کردن فرزند را دارد باید مدارک زیر را ارائه دهد:
- کارت ملی
- کپی برابر اصل شناسنامه خود و فرزند یا فرزندان مدنظر
- طلاق نامه
- نامه استعلام از اداره گذرنامه
- مدرک دال بر حضانت فرزند
همچنین اگر طی حکمی اجازه ملاقات با فرزند را دارد باید آن را نیز ارائه دهد. بعلاوه در صورت لزوم دادگاه باید از فرزند یا فرزندان تحقیق به عمل آورد.
اما جلوگیری از خروج فرزند توسط پدر فقط با ارائه اصل یا کپی برابر اصل شناسنامه و مدرک دال بر حضانت امکان پذیر است.
نتیجه گیری
با مطالعه این مقاله متوجه شدیم که، اگر پدر بخواهد فرزند خود را ممنوع‌الخروج کند به راحتی میتواند از طریق اداره گذرنامه در کوتاه‌ترین زمان این اقدام را انجام دهد. هیچ یک از پدر و مادر بدون رضایت طرف مقابل نمی‌توانند فرزندان را از کشور خارج کنند. مادر نیز میتواند از طریق مراجعه به دادگاه و گرفتن حکم از خروج فرزندان از کشور جلوگیری کند. علی رغم اینکه گرفتن پاسپورت باید با اجازه پدر باشد، او باز هم میتواند از طریق اداره گذرنامه فرزند خود را ممنوع الخروج کند.
موسسه حقوقی سروش عدل با سابقه ای درخشان و دارا بودن گروهی از بهترین وکلای حقوقی آماده پاسخگویی به سوالات شما است. شما می‌توانید از طریق ارتباط با ما، پیگیری پرونده های حقوقی و خانوادگی خود را با آسودگی به بهترین وکلا بسپارید. کافی است از طریق سایت یا تماس تلفنی با موسسه حقوقی سروش عدل ارتباط برقرار کنید.
