اعاده دادرسی چیست؟
اعاده دادرسی به معنی اعتراض به حکم قاطع و نقض آن است. زمانی که حکمی از سوی محاکم حقوقی یا کیفری قطعیت پیدا کند، دیگر قابل نقض نیست. و اعتراضی به آن وارد نمی باشد. چرا که اعتبار امر مختومه به آن وارد بوده و مجددا نمی تواند به جریان رسیدگی بیافتد. اما قانونگذار در راستای حمایت از حقوق محکوم علیه در شرایطی به او این حق را میدهد. که در قالب اعاده دادرسی حقوقی و کیفری شکایت خود را مجددا به جریان بیاندازد. و بار دیگر اعتراض خود را در دادگاهی که حکم در آنجا قطعیت یافته به جریان بیاندازد. . این گونه که پرونده بار دیگر مفتوح شود و به آن رسیدگی مجدد شود.
انواع اعاده دادرسی
اعاده دادرسی حقوقی
مطابق ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به موارد ذیل درخواست اعاده دادرسی حقوقی مورد قبول است :
- موضوع حکم مورد ادعای خواهان نباشد.
- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.
- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.
- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن، که قبلا صادره توسط همان دادگاه است . متضاد باشد. بدون آن که سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.
- طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به کار برده است. که در حکم دادگاه موثر بوده است.
- حکم دادگاه مستند به اسنادیست که پس از صدور حکم جعلی بودن آن‌ها مشخص گردیده است.
- پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد. و این اسناد و مدارک در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.
مهلت درخواست اعاده دادرسی حقوقی
مطابق نص ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی:
درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه به شرح زیر می‌باشد:
- نسبت به آرای حضوری قطعی، از تاریخ ابلاغ.
- نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدید نظر.
- هرگاه جهت اعاده دادرسی وجود اسناد و مدارکی باشد که مکتوم بوده، ابتدای مهلت از تاریخ وصول اسناد و مدارک یا اطلاع از وجود آن محاسبه می شود.
درخواست اعاده دادرسی را معترض باید به کجا تقدیم دارد؟
اعاده دادرسی حقوقی ممکن است بر دو قسم باشد:
اعاده دادرسی اصلی , اعاده دادرسی طاری
اگر اعاده دادرسی اصلی باشد باید به دادگاهی تقدیم شود که صادرکننده حکم اصلی بوده است. و درخواست اعاده دادرسی طاری باید به دادگاهی تقدیم گردد که حکم در آنجا به عنوان دلیل ابراز شده است.
ابرام یا نقض اعاده دادرسی
زمانی که پرونده به دادگاه صالح جهت اعاده دادرسی ارسال گردید، دادگاه مربوطه در مورد قبول یا رد درخواست اعاده دادرسی قرار لازم را صادر می‌نماید. و در صورت قبول درخواست، مبادرت به رسیدگی ماهوی کرده. و حکم مورد اعاده دادرسی را نقض می کند.
در فرضی که رسیدگی به دعوی مربوطه در دیوان عالی کشور باشد. و درخواست اعاده دادرسی شود، درخواست به دادگاه صادرکننده حکم ارجاع می‌گردد. در صورت قبولی اعاده دادرسی از طرف دادگاه، رسیدگی در دیوان عالی کشور تا صدور حکم صادره راجع به اعاده دادرسی متوقف خواهد ماند.
اگر اعاده دادرسی قبول شود:
نص صریح ماده ۴۳۷ بیان می دارد که اگر محکوم به، غیرمالی باشد اجرای حکم متوقف خواهد شد.
اگر محکوم به، مالی است. و امکان اخذ تامین و جبران خسارت احتمالی باشد به تشخیص دادگاه از محکوم له تامین مناسب اخذ و اجرای حکم ادامه می‌یابد.
اعاده دادرسی کیفری
اعتراض به حکم قطعیت یافته و نقض آن ممکن است نسبت به امور کیفری باشد. و معترض بتواند در قالب اعاده دادرسی عام که موارد تصریح شده در ماده ۴۷۴ باشد و یا اعاده دادرسی خاص که تنها در شرایط خاصی پذیرفته می شود، باشد. که در ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری بدان اشاره شده است که به صورت جداگانه این موارد را بررسی خواهیم کرد.
چه اشخاصی حق اعاده دادرسی کیفری را دارند؟
مطابق ماده 475 قانون آیین دادرسی کیفری، تنها اشخاص ذیل حق درخواست اعاده دادرسی را دارند.
الف- محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او و در صورت فوت یا غیبت محکوم علیه، همسر و وراث قانونی و وصی او
ب- دادستان کل کشور
پ- دادستان مجری حکم
مواردی که موجب پذیرش اعاده دادرسی عام است : (ماده۴۷۴)
الف- درجایی که شخصی محکوم به قصاص شده، درحالی که مقتول زنده است.
ب- چند نفر به اتهام جرمی محکوم شوند. و ارتکاب آن جرم به گونه ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
پ – دو نفر من باب تحقق یک جرم به موجب حکم قضایی محکوم شده باشند. به گونه ای که نتوان من باب تعارض و تضاد دو حکم، بی گناه را تشخیص داد.
ت- درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
ث- در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است.
ج – پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود.که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد.
چ- عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.
رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی کیفری
اگر نقض حکم، نسبت به ماهیت دعوی کیفری باشد، جهت اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور تقدیم می شود. این مرجع اگر درخواست معترض را مبنی بر اعاده دادرسی بپذیرد، پرونده را جهت رسیدگی مجدد به دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی، ارجاع می دهد. در غیر این صورت، قرار رد اعاده دادرسی را صادر می نماید. دادگاهی که پرونده جهت رسیدگی ماهوی به او ارجاع شده، اگر درخواست اعاده دادرسی را وارد بداند حکم مورد اعاده دادرسی را نقض و حکم مقتضی را صادر می کند.
اعاده دادرسی کیفری خاص
این نوع از اعاده دادرسی در ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری مورد بررسی قرار گرفته و به شرح ذیل می باشد.
در صورتی که رئیس قوه قضائیه رای قطعی صادره از هر یک از مراجع قضایی را خلاف شرع بیّن تشخیص دهد، با تجویز اعاده دادرسی، پرونده را به دیوان عالی کشور ارسال تا در شعبی خاص که توسط رئیس قوه قضائیه برای این امر تخصیص می یابد، رسیدگی و رای قطعی صادر نماید.
نکته: مطابق تبصره این ماده اگر رئیس دیوان عالی کشور، دادستان کل کشور، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح، و یا رئیس کل دادگستری استان در انجام وظایف قانونی خود، رای قطعی اعم از حقوقی یا کیفری را خلاف شرع بیّن تشخیص دهند، می‌توانند با ذکر مستندات از رئیس قوه قضائیه درخواست تجویز اعاده دادرسی نمایند.
مراحل اعاده دادرسی
محکوم علیه، وکیل و یا هر شخصی که طبق قانون آیین دادرسی حقوقی و کیفری حق اعتراض به ماهیت دعوی را دارند، می توانند درخواست خود مبنی بر اعاده دادرسی را با ضمیمه کردن مدارک مورد نیاز به دفاتر خدمات قضایی تقدیم کنند.تا پس از سپری شدن مراحل قانونی، پرونده به جریان دادرسی بیافتد. در مورد اعاده دادرسی کیفری خاص، از آنجایی که رییس قوه قضاییه، مجوز تشخیص اعاده دادرسی و ارسال آن به دیوان را تشخیص می دهد، لذا در بدوا امر لازم است که معترض، اعتراض خود را به رییس دادگستری استان ارائه دهد. تا بررسی های لازمه صورت بگیرد. و در صورت محرز بودن ادعا، پرونده جهت رسیدگی به نزد رییس قوه قضاییه ارسال، و سپس به شعب خاص دیوان جهت رسیدگی ارسال شود.
نتیجه گیری
در این مقاله به بررسی موضوع اعاده دادرسی چیست پرداختیم. بیان کردیم یکی از طرق فوق العاده اعتراض، اعاده دادرسی است. که به موجب آن معترض که محکوم علیه یا وکیل او و یا خواهان پرونده و وکیلش هستند، شکایت خود را حسب مورد به دادگاه صادر کننده حکم قطعی در جایی که اعاده دادرسی حقوقی است. و به دیوان عالی کشور در جایی که اعاده دادرسی کیفری است تقدیم می دارند. و تقاضای رسیدگی مجدد به ماهیت پرونده خود را می نمایند. برای اینکه به این اعتراض ترتیب اثر داده شود بایستی شرایط اعاده دادرسی وجود داشته باشد و اعتراض مربوطه ظرف مهلت قانونی تقدیم شود.
پیشنهادات
تیم حقوقی و داوری سروش عدل، به همکاری وکلای متخصص و زبده تلاش دارد، تا به افرادی که نیازمند مشاوره و وکالت هستند در حوزه های مختلف، خدمات ارائه دهد. در صورتی که شما گرفتار مشکلات حقوقی هستید و به خدمات حقوقی نیاز دارید می توانید از طرق ارتباطی که در سایت به آن اشاره شده با وکلای ما در تماس باشید.
برخی از سوالات متداول
۱.چه کسانی می توانند درخواست اعاده دادرسی کنند؟
مطابق نص ماده۴۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، غیر از طرفین دعوی، شخص دیگری به هیچ عنوان نمی تواند داخل در دعوا شود.
۲.مهلت قانونی تقدیم شکایت اعاده دادرسی چقدر است؟
این مهلت راجع به اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه می باشد.
