آشنایی با داوری بین المللی

داوری بین المللی یکی از مهم ترین مباحث حقوق بین الملل است. روشی برای حل و فصل اختلافات بین المللی که مورد توافق و پذیرش بسیاری از کشورهای دنیا میباشد. چقدر با داوری بین المللی آشنایی دارید؟ آیا معاهدات و کنوانسیون های مربوط به داوری بین المللی را میشناسید؟ جایگاه داوری بین المللی در دنیا به چه شکل است؟ اساسا کاربردی در مناسبات بین المللی دارد؟ برای پاسخ به تمامی این سوالات با ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل همراه باشید.

داوری به چه معناست؟

حقوقدانان داوری را بدین شکل تعریف می کنند: ارجاع اختلافات به شخص و یا اشخاص ثالثی که منتخب طرفین دعوا می باشند. پس از استعمای دعوا و اختلاف مطرح شده توسط داور و یا داوران ، حکمی صادر خواهد شد که به اختلافات موجود پایان داده و باعث حل و فصل آن می شود.

اما اختیار داوران و مشروعیت آن از کجاست؟

داوری بر اساس یک قرارداد از پیش تعیین شده شکل می گیرد. قراردادی خصوصی که بین طرفین دعوا منعقد می شود و به داور و یا داوران این اختیار را می دهد که در موارد بروز اختلاف و دعوا نسبت به حل و فصل خصومت اقدام کنند.

در داوری خبری از تشریفات رسمی رسیدگی معمول در دادگاه ها نیست و چیزی به نام قاضی وجود ندارد.

در معنای عامیانه تر داوری همان حل و فصل دعوا و اختلاف توسط حکمیت و ریش سفیدی است که هزاران سال است در تاریخ ایران وجود دارد. پس چیز جدید نیست. در تاریخ باستان هم برای حل و فصل و پایان دادن به بسیاری از اختلافات مذهبی ، داوری جایگاه ویژه ای داشت.

و اما داوری بین المللی

داوری انواع و اقسام مختلفی دارد. یکی از مهم ترین دسته بندی های آن داوری داخلی و داوری بین المللی می باشد. در داوری داخلی بیشتر اختلافات و دعاوی تجاری داخلی مورد توجه و بررسی قرار می گیرد.

البته موضوعات دیگری هم می توانند موضوع داوری داخلی قرار بگیرند. در یک تعریف کلی هر مساله ی تجاری که در داخل مرزهای یک کشور اتفاق بیفتد و بعد بین المللی و خارجی نداشته باشد می توان به داوری داخلی ارجاع داد.

اما داوری بین المللی همانطور که از نام آن پیداست، بعد برون مرزی و بین المللی دارد. به عبارتی اگر موضوع بحث در حوزه ی تجارت بین الملل رخ دهد، موضوع بین المللی بوده و قابل ارجاع به داوری بین المللی خواهد بود.

داوری بین المللی چنین تعریفی دارد:

داوری یکی از روش های حقوقی برای حل و فصل به اختلافات میان تابعان و پیروان فعال حقوق بین الملل میباشد. این داوری در مورد موضوعات مختلف حقوق بین الملل توسط دادرسان و داوران بین المللی منتخب طرفین صورت می پذیرد.

در نظام های حقوقی مختلف معیارهای متفاوتی برای تعیین داوری داخلی از داوری بین المللی وجود دارد و هر سیستم حقوقی از معیار های مخصوص به خود پیروی می کند.

ویژگی های مثبت داوری بین المللی

داوری بین المللی در مقایسه با دادگستری بین المللی تفاوت هایی دارد. این دو در عین اینکه مشابه یکدیگرند و در نهایت به اختلافات بین المللی موجود پایان می دهند، هرکدام دارای ویژگی های خاص خود هستند.

اما در عمل استقبال از داوری بین المللی بیشتر است و در بین کشورهای دنیا مورد قبول تر میباشد. دلایل چنین استقبالی به ماهیت داوری بین المللی باز می گردد.

در داوری بین المللی طرفین دعوا می توانند داور یا داوران مورد نظر خود را انتخاب کنند در حالی که در دادگستری بین المللی چنین امری امکان پذیر نیست.

سرعت رسیدگی بیشتر، محرمانه بودن، کاهش هزینه های رسیدگی و دادرسی، کارایی بالاتر، رعایت و احترام به نظریات و صحبت های طرفین دعوا و تخصصی بودن داوری از جمله مواردی است که باعث شده در حل و فصل اختلافات و دعاوی بین المللی گرایش ها به سمت داوری بین المللی بیشتر باشد.

بد نیست بدانید پس از ابلاغ رای به طرفین اختلاف ، اعتراض به رای داور و حتی در موارد خاصی بطلان رای داوری امکانپذیر است و در صورتی که هیچ مشکلی نبود آن رای برای هر دو طرف به منزله ی حکم نهاییست و  لازم الاجراست.

و اما تفاوت ها

تفاوت های زیادی بین داوری داخلی و داوری بین المللی وجود دارد. یکی از مهم ترین این تفاوت ها این است که در داوری داخلی می توان داوری را جایگزین دادرسی کرد . اما در داوری بین المللی تنها راه حل اختلافات ، ارجاع به داوری بین المللی میباشد.

با توجه به قوانین ایران ، قوانین و مقررات حاکم بر فرایند داوری در هر مورد متفاوت است. داوری داخلی در ایران از قانون آیین دادرسی مدنی تبعیت می کند. اما داوری های بین المللی بر اساس قانون داوری تجاری بین المللی شکل می گیرند.

البته در شرایط خاص تری که یک طرف داوری خارجی است و طرف دیگر  آن دولت ایران یا یکی نهاد دولتی است، تصویب مجلس شورای اسلامی مورد نیاز خواهد بود.

همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم :

داوری بر اساس یک قرارداد از پیش تعیین شده شکل گرفته است. به عبارتی اراده ی طرفین دعوا در انتخاب داور و ارجاع دعوا و اختلاف به داوری تعیین کننده است . مداخله ی اراده در چنین مواردی اعتماد بیشتری بین طرفین ایجاد می کند. بنابراین شانس حل و فصل اختلافات ایجاد شده به مراتب بالاتر است .

در داوری بین المللی طرفین در مقابل یکدیگر قرار نمی گیرند بلکه در مقابل داور قرار می گیرند. داوری که مورد قبول هر دو طرف است و طبیعی است فضای دوستانه تری ایجاد می شود. پس در نتیجه داوری مبتنی بر اراده و اختیار است و اراده ی طرفین نقش بسیار مهمی در آن دارد.

البته باید در نظر داشته باشید که در موارد خاصی داوری بین المللی اجباری هم وجود دارد.

داوری بین المللی اجباری مبتنی بر توافق سازمان های بین المللی و کشورهای مختلف به هنگام بروز اختلافات آتی احتمالی می باشد. در چنین مواردی بر اساس یک توافق از قبل اعلام شده داوری بین المللی به عنوان تنها راه حل و فصل مناقشات و اختلافات،  مورد پذیرش واقع می گردد.

داوری اجباری دو شکل متفاوت دارد.

شرط داوری

گاه طرفین توافق می کنند که مراجعه ی به داوری را به عنوان یک شرط از قبل تعیین شده بپذیرند. در معاهدات بازرگانی میان کشورهای مختلف چنین شروطی به چشم می خورد . البته قید چنین شرطی در معاهده می تواند جنبه ی فرعی و یا اصلی داشته باشد. همچنین در چنین مواردی ممکن است داوری به صورت داوری عام و یا خاص در نظر گرفته شود.

داوری عام ارجاع به داوری در صورت بروز هر نوع اختلاف می باشد. اما داوری خاص ، ارجاع به داوری در زمان بروز اختلافات ناشی از تفسیر و یا اجرای قرارداد و یا معاهده ی اصلی را بیان می کند.

معاهده ی دایمی داوری

معاهده ی دایمی داوری فقط به منظور حل و فصل اختلافات و مناقشات منعقد میشود. چنین معاهداتی در دوره های مختلفی از تاریخ معاصر،  مورد استفاده ی کشورهای مختلف قرار گرفته است. کارکرد ها و نتایج مثبت چنین معاهداتی باعث شد که معاهدات دایمی داوری پس از جنگ جهانی اول مورد توجه و استقبال بیشتری قرار بگیرد و در جریان های مختلفی از آن استفاده شود.

اختلافات و مناقشات بین المللی همیشه بوده و هست. اما صلح جهانی زمانی تحقق می یابد که دوستانه بتوانیم به این اختلافات پایان بدهیم تا آتش هیچ جنگی روشن نشود.

با ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل در ارتباط باشید. صمیمانه پاسخگوی سوالات و مشاوره های تخصصی شما خواهیم بود.