✓ غبن در معامله؛
غبن در معامله در کلمه به معنای، اضرار یا نیرنگ زدن و فریب دادن فرد دیگری است. حال در اصطلاح حقوقی غبن اختلاف و فقدان تعادل میان موضوع معامله و ارزشی که بدان نسبت داده شده، می‌باشد. از این جهت با استناد به مفاد قرارداد، یکی از دو طرف را دچار اضرار در معامله می‌نماید. حال بهتر است، جهت کسب اطلاعات از جوانب گوناگون این مسئله حقوقی با ما تا پایان این مطلب از سروش عدل همراه باشید.
» علل اتفاق غبن در معامله چیست!
بنابر سخنان مشاوران حقوقی ما در سروش عدل، اغلب طرفین معامله به هنگام امضاء نمودن معاهده مبایعه‌نامه به کلّیه‌ی بندها و مفاد آن دقّت نمی‌نمایند. به حالتی که بدون مطالعه آن، قرارداد را به امضاء می‌رسانند. بهتر است بدانید، در واقع کلّیه‌ی این بندها اطلاعاتی را در بطن خود جای می‌دهد. پس شما می‌توانید به هنگام مواجهه با ضرر و زیان با اکتفا بدین بندها، حقوق خود را بازپس گیرید.
از جمله بندهایی که امکان دارد در معاهده با آن روبه‌رو شویم، «اسقاط کافه خیارات، ولو خیار غبن فاحش» می‌باشد. معنی دقیق و جامع این جمله، عبارت است از؛ «ساقط شدن و از بین رفتن تمامی خیارات (حق فسخ قرارداد) حتی خیار غبن و حتی چنانچه که از نوع فاحش و بسیار باشد».
پس بدین نتیجه می‌رسیم که، با به امضاء رساندن قرارداد که عبارت «اسقاط کافه خیارات، ولو خیار غبن فاحش» را شامل می‌شود. تمامی اختیارات جهت برهم زدن معامله، حتی چنانچه که ضرر و زیان از گونه فاحش و بسیار باشد، از دو طرف معامله گرفته خواهد شد.
» به این مثال توجه کنید؛
در حیطه‌ی ملک و املاک، چنانچه که یک فرد خانه‌ی خویش را بسیار ارزان قیمت به فروش برساند، حاوی شرایط خیار غبن خواهد بود. ولو، اگر که در بطن معاهده عبارت «اسقاط کافه خیارات، ولو خیار غبن فاحش» قید گردیده باشد، حاوی شرایط خیار غبن نخواهد گردید. بنابراین فردی که خانه خویش را ارزان قیمت‌تر از قیمت حقیقی فروخته باشد، فسخ معامله برای او ممکن نخواهد بود.
» خیار غبن در معامله به چه معناست!
ضمن عقود بیع، انتظاری که از هر دو طرف می‌رود، این می‌باشد که عوضی را که از طرف دیگر اخذ می‌کنند با ارزش و بهای معوضی که بدو تحویل می‌دهند، برابری کند. با این وجود، ممکن است مبیع (همان کالا) را اندک‌تر از قیمت حقیقی خود به فروش برساند. آن نیز می‌تواند به دلیل عدم علم از قیمت بازار باشد. از سویی امکان دارد، خریدار کالا را بیشتر از قیمتی که ارزش دارد، بخرد. در هر دو حالت یاد شده، طرفین معامله دچار ضرر و زیان خواهند شد. با وجود این موضوع که، باطل دانستن معامله می‌تواند ضرری که به زیان‌دیده وارد گردیده، منتفی نماید. ولیکن قانونگذار بدو حق فسخ معامله را داده است، که آن نیز جهت رفع ضرر می‌باشد. حال آن‌که بدین حق فسخ، خیار غبن در معامله اطلاق می‌شود.
» معنی کلمه‌ی خیار در معامله؛
خیار به لحاظ دستوری اسم مصدر بوده و مصدر آن به معنای اختیار است و به معنی «تسلط داشتن» می‌باشد. خیاری که در موضوعات معاملات طرح می‌گردد بدین معنی است که هرکدام از دو طرف معامله و یا تنها یک سوی معامله و یا اشخاص ثالثی، «اختیار فسخ قرارداد» را داشته باشد. بنابر این حق، صاحبش می‌تواند عقد لازم را فسخ نموده یا اثبات یا آن‌که ابقا نماید.
» معنای خیار در حقوق مدنی ایران چیست!
جالب است بدانید، قانون مدنی ما تعریفی از کلمه خیار ارائه ننموده است. شاید بدین دلیل است که معنای آن را شفاف می‌دانستند. با این حال ضمن قانون مدنی در فصل اقسام عقود تعریفی جهت «عقد خیاری» ارائه داشته است. حال ماده ۱۸۸ قانون مدنی این‌گونه عقد خیاری را تعریف نموده است؛
«عقد خیاری آنست که برای طرفین یا یکی از آن‌ها یا برای ثالثی حق اختیار فسخ باشد.»
بنابراین ما این چنین نتیجه می‌گیریم که، خیار غبن در معامله در اصطلاح حقوقی عبارت است از؛ حقی می‌باشد برای دو طرف معامله و یا یکی از دو طرف که بنابر آن امکان برهم زدن عقد لازم ممکن خواهد بود. البته طبق برخی از شرایط این حق برای متعاملین مهیا می‌شود.
» معنای غبن در حقوق مدنی ایران چیست!
همان‌گونه که ما در قسمت فوقانی متن توضیح دادیم، غبن در کلمه به معنای نقض و اضرار زدن و همچنین به معنای خدعه و نیرنگ است. غبن در واقع به معنی فریب است. در فقه اسلامی یعنی به مالکیت درآوردن مالی با قیمتی که در برابر قیمت اصلی آن بیشتر باشد و به همراه جهل واقع شود. در اصطلاحات حقوقی به معنی فقدان تعادل بین مورد معامله و معیار تعیین شده برای آن می‌باشد.
» مهم‌ترین ویژگی خیار غبن در معاملات؛
ضمن قانون مدنی و با استناد بر ماده ۴۱۶، ۴۱۷، ۴۱۸ خیار غبن شامل ویژگی‌های ذیل است؛
- خیار غبن، به دو طرف معامله اختصاص دارد.
- خیار غبن در سایر عقود معین هم ممکن است وجود داشته باشد و تنها بر عقد بیع اختصاص ندارد. برای نمونه؛ خیار غبن در امر اجاره، که اجاره بهاء با ارزش مال الاجاره برابری ننماید.
- خیار غبن تنها در آن دست معاملاتی که به صورت معوض است، جاری خواهد بود. بنابراین در عقود غیر معوض چون‌که عوضی وجود ندارد، خیار غبن هم وجود نخواهد داشت.
- خیار غبن چنانچه که از نوع فاحش باشد، ثابت خواهد بود.
- مغبون لازم است نسبت به قیمت نادان باشد و اطلاعی نداشته باشد.
- خیار غبن از جمله خیارات فوری می‌باشد.
- چنانچه که غابن تفاوت قیمت را به مغبون بگوید، این خیار زائل نمی‌شود. مگر زمانی که مغبون به اخذ تفاوت قیمت رضایت خود را اعلام نماید.
» شرایط لازم جهت ایجاد خیار غبن در معامله؛
خیار غبن به هنگام وجود این شرایط ایجاد خواهد شد؛
» معوض بودن معاهده؛
عقد معوض عقدی می‌باشد که ضمن آن دو تعهد متقابل به چَشم می‌خورد. یعنی در برابر مال یا تعهدی که یک طرف معامله می‌دهد، مال یا تعهدی از طرف مقابل خود اخذ می‌کند. با توجه به سخنان مشاوران ما در سروش عدل، به عبارتی غبن اضراری است که ضمن معامله به یکی از دو طرف وارد می‌شود. یعنی در بخشی که دو ارزش با همدیگر تبادل می‌گردند و امکان دارد، معادل یکدیگر نباشند. این خیار، مبتنی بر جبران زیان وارد شده می‌باشد.
» معادل نبودن عوضین با همدیگر به گونه‌ای فاحش؛
مردم در کوشش هستند که در مقابل چیزی که می‌دهند، عوض باارزش تری را عاید حال خویش کنند که برای آن‌ها شامل سود بسیار شود. امتداد این روند منجر می‌گردد بین ارزش دو عوض، تعادل وجود نداشته باشد. گاهاً این فقدان تعادل بین ارزش عوضین به قدری بالاست، که تعادل و برابری اقتصادی معاهده را برهم می‌زند. بدین هنگام است که قانونگذار به فرد زیان‌دیده، خیار غبن در معامله را ارائه می‌دهد تا از ورود اضرار پیش‌گیری نماید.
» جهل و عدم علم مغبون؛
سوّمین شرط به جهت محقق گردیدن خیار غبن، بی‌اطلاعی مغبون نسبت به قیمت حقیقی است. به عبارتی صریح‌تر دیگر رکن وقوع این خیار جهل مغبون می‌باشد. پس اگر او علم به قیمت حقیقی کالا را داشته باشد، دیگر موضوع غبن قابل استناد نخواهد بود. اگر که مغبون از قیمت اطلاع داشته باشد و بازهم به بیشتر معامله کند، خیار غبن برای او ثابت نخواهد بود. چرا که جهل به قیمت یعنی فرد موردنظر به زیان خود اقدام نمی‌کند. ولو اگر که با علم به قیمت و غبن اقدام نمود، خیار غبن دیگر برای او تحقق پیدا نمی‌کند، زیرا فعل او کاملاً آگاهانه بوده است.
» نتیجه گیری؛
دوستان عزیز ما در این متن از خود سعی کردیم شما را با جوانب مختلف غبن در معامله آشنا سازیم. همان‌گونه که مطالعه نمودید، خیار غبن مخصوص عقود معوض می‌باشد و شما تنها در عقدهای معوض می‌توانید بدان استناد کنید. گاهاً شرایط معامله به قدری پیچیده است که نیازمند وجود وکیل خواهید بود. شما می‌توانید به این هنگام با مشاوران حقوقی ما در سروش عدل تماس حاصل فرمایید.
