فرانچایز چیست؟

در دنیای تجارت امروز، روشهای متنوعی برای توسعه کسب و کار وجود دارد که یکی از مهمترین آنها، فرانچایز (Franchise)
است. فرانچایز به عنوان یک مدل تجاری، به شرکتها این امکان را میدهد تا بدون سرمایهگذاری مستقیم، برند و سیستم کسب
و کار خود را گسترش دهند در مقابل، به کارآفرینان اجازه میدهد تا با ریسک کمتر و با پشتوانه یک برند شناختهشده وارد
بازار شوند. این مقاله به بررسی مفهوم فرانچایز، ویژگیهای آن، جنبههای حقوقی با تمرکز بر وجه التزام، مرجع حل اختالف و
نقاط قوت و ضعف آن میپردازد

مفهوم فرانچایز

فرانچایز یک سیستم بازاریابی کاال یا خدمات است که به موجب آن، یک شرکت فرانچایز دهنده یا (Franchisor)به شخص یا
شرکت دیگر فرانچایز گیرنده یا (Franchisee) اجازه میدهد تا تحت نام تجاری و با استفاده از سیستم کسب و کار وی، در ازای
پرداخت مبالغی به عنوان ورودی و درصدی از فروش، به فعالیت تجاری بپردازد. در این قرارداد، فرانچایز دهنده عالوه بر اعطای
مجوز استفاده از عالمت تجاری، دانش فنی، سیستمهای عملیاتی و مدیریتی خود را نیز در اختیار فرانچایز گیرنده قرار میدهد

انواع فرانچایز

• فرانچایز توزیعی (Franchise Distribution): در این نوع، فرانچایز گیرنده صرفاً محصوالت فرانچایز دهنده را توزیع میکند
• فرانچایز تولیدی (Franchise Manufacturing): فرانچایز گیرنده اجازه تولید محصوالت تحت نام تجاری فرانچایزدهنده را دارد
• فرانچایز خدماتی (Franchise Service): فرانچایز گیرنده خدمات را تحت نام تجاری فرانچایز دهنده ارائه میدهد.
• فرانچایز کسب و کار (Franchise Format Business): کاملترین نوع فرانچایز که شامل انتقال کامل سیستم کسب کار است

وجه التزام در قراردادهای فرانچایز(Agreements Franchise in Fee Obligation)

وجه التزام یکی از مهمترین جنبههای حقوقی قراردادهای فرانچایز است که به منظور تضمین اجرای تعهدات طرفین قرارداد در
نظر گرفته میشود در قراردادهای فرانچایز، وجه التزام معموالً به اشکال زیر مطرح میشود:

• حق ورودی (Franchise Fee)
  

مبلغی است که فرانچایز گیرنده در ابتدای قرارداد به فرانچایز دهنده پرداخت میکند. این مبلغ به عنوان هزینه ورود به شبکه
فرانچایز و بهرهمندی از امتیازات آن محسوب میشود و معموالً غیرقابل برگشت است

• حق امتیاز مستمر(Fee Royalty)
  

درصدی از فروش یا سود فرانچایز گیرنده است که به صورت دورهای )ماهانه، فصلی یا ساالنه( به فرانچایز دهنده پرداخت میشود.
این مبلغ به عنوان هزینه استفاده مستمر از سیستم کسب و کار و نام تجاری فرانچایز دهنده در نظر گرفته میشود.

• تبلیغات هزینه (Advertising Fee)
  

مبلغی که فرانچایز گیرنده بابت تبلیغات شبکهای و ملی پرداخت میکند. این هزینه معموالً به صورت درصدی از فروش محاسبه
میشود

• قرارداد نقض التزام وجه (Breach of Contract Penalty)
  

در قراردادهای فرانچایز، معموالً شروطی برای تعیین خسارت ناشی از نقض تعهدات قراردادی پیشبینی میشود. این وجه التزام
میتواند شامل موارد زیر باشد:

• جریمه استفاده غیرمجاز از عالئم تجاری پس از پایان قرارداد(Trademarks of Use Unauthorized)
• خسارت ناشی از افشای اسرار تجاری(Secrets Trade of Disclosure)
• جریمه عدم رعایت استانداردهای کیفی(Violation Standards Quality)
• خسارت ناشی از رقابت غیرمجاز(Competition Unfair)
  

مرجع حل اختالف در قراردادهای فرانچایز

قراردادهای فرانچایز به دلیل پیچیدگی و ماهیت بلندمدت خود، همواره با احتمال بروز اختالف همراه هستند. در خصوص مرجع
حل اختالف در این قراردادها، گزینههای متعددی وجود دارد: اولین مورد، مذاکره و میانجیگری است. معموالً اولین گام در حل
اختالفات، مذاکره مستقیم بین طرفین یا استفاده از میانجیگری است. در این روش، طرفین با کمک یک میانجی بیطرف سعی
در حل اختالف خود دارند. این روش به دلیل هزینه کمتر و سرعت بیشتر، اغلب در قراردادهای فرانچایز توصیه میشود.
دومین روش، داوری است. یکی از روشهای رایج حل اختالف در قراردادهای فرانچایز است. در این روش، طرفین توافق میکنند
که اختالفات خود را به یک یا چند داور ارجاع دهند و رأی داور را الزماالجرا بدانند. مزیت اصلی داوری، محرمانگی، سرعت و
تخصصی بودن آن است. در قراردادهای فرانچایز بینالمللی، داوری اهمیت بیشتری مییابد

سومین حالت دادگاههای داخلی(Courts Domestic)میباشند. در برخی موارد، حل اختالف از طریق دادگاههای داخلی کشور
فرانچایز دهنده یا فرانچایز گیرنده صورت میگیرد. معموالً در قرارداد، قانون حاکم (Law Governing )و دادگاه صالح
(Court Competent)مشخص میشود.
حالت دیگر اتاقهای بازرگانی و مراکز داوری بین المللی(Centers Arbitration International )است. در قراردادهای فرانچایز
بینالمللی، ارجاع اختالفات به مراکز داوری بینالمللی مانند اتاق بازرگانی بینالمللی (ICC (یا مرکز داوری سنگاپور (SIAC)
رایج است.

نکات مهم در انتخاب مرجع حل اختلاف

• قانون حاکم (Law Governing): مشخص کردن قانون حاکم بر قرارداد فرانچایز
• زبان داوری یا رسیدگی (Arbitration of Language): تعیین زبان رسمی برای حل اختالف
• محل داوری یا رسیدگی (Venue): انتخاب مکانی بیطرف و مناسب
• ضمانت اجرای آرا (Awards of Enforcement): توجه به قابلیت اجرای رأی در کشورهای مختلف

نقاط قوت و ضعف فرانچایز

نقاط قوت(Strengths)

1- برای فرانچایز دهنده (Franchisor For):

• گسترش سریع برند بدون سرمایهگذاری مستقیم: فرانچایزدهنده میتواند شبکه فروش یا خدمات خود را
  در مناطق مختلف توسعه دهد، بدون اینکه مستقیماً هزینه افتتاح فروشگاهها یا نمایندگیها را پرداخت کند؛
  این هزینهها را فرانچایزگیرنده تأمین میکند
• کسب درآمد از طریق حق امتیاز و وجوه دورهای: فرانچایزدهنده با دریافت مبلغ اولیه )حق امتیاز( و
  پرداختهای منظم )مانند درصدی از فروش(، درآمد پایدار و قابل پیشبینی ایجاد میکند.
• کاهش ریسک مدیریتی و عملیاتی: چون مدیریت هر واحد بر عهده فرانچایزگیرنده است، بسیاری از مشکالت
  
• افزایش شناخت برند در بازارهای جدید: با ورود به مناطق مختلف از طریق فرانچایزگیرندگان، برند در سطح
  وسیعتری شناخته شده و جایگاه بهتری در بازار کسب میکند

2-برای فرانچایز گیرنده (Franchisee For)

• استفاده از یک مدل کسب و کار آزموده شده: بجای شروع یک کسبوکار از صفر، فرانچایزگیرنده وارد یک سیستم اثبات شده میشود که ساختار، تجربه و روشهای موفق آن پیشتر امتحان شده اند

• بهرهمندی از اعتبار برند شناخته شده : مشتریان به برندهای معتبر اعتماد بیشتری دارند؛ در نتیجه فرانچایزگیرنده میتواند از اعتبار برند برای جذب سریع تر مشتری بهره ببرد

• آموزش و پشتیبانی مستمر: بسیاری از فرانچایزدهندگان، آموزشهای الزم برای راه اندازی، مدیریت، فروش و بازاریابی را ارائه میدهند و در طول مسیر نیز پشتیبانی میکنند
  

• کاهش ریسک شکست در مقایسه با راهاندازی کسب و کار جدید: با توجه به سابقه برند و حمایت های ارائه شده، احتمال شکست یک فرانچایز نسبت به کسبوکارهای مستقل کمتر است

• دسترسی به سیستمهای بازاریابی و تبلیغاتی گسترده: فرانچایزگیرنده میتواند از تبلیغات سراسری، کمپینهای برندینگ و برنامه های بازاریابی شرکت مادر بهرهمند شود
  
  

نقاط ضعف

• برای فرانچایز دهنده (Franchisor For):

• ریسک آسیب به اعتبار برند در صورت عملکرد ضعیف فرانچایز گیرنده: اگر یکی از فرانچایزگیرندگان خدمات
  ضعیفی ارائه دهد یا تخلفی کند، این موضوع میتواند به کل برند آسیب بزند.
• – چالشهای نظارتی و کنترل کیفیت: حفظ کیفیت و هماهنگی عملکرد در میان تمام شعب کار سادهای
  نیست و نیاز به نظارت مداوم و دقیق دارد.
  
• -احتمال افشای اسرار تجاری: فرانچایزگیرندگان به اطالعات حساس مانند فرمولها، دستورالعملها یا
  دادههای بازاریابی دسترسی دارند و احتمال افشای آنها وجود دارد .
  
• – محدودیت در اعمال تغییرات سریع در استراتژیها : هرگونه تغییر در سیاستها یا محصوالت باید با
  هماهنگی فرانچایزگیرندگان انجام شود و این فرآیند زمانبر است
• – درگیری های حقوقی احتمالی با فرانچایز گیرندگان: ممکن است اختالفاتی بر سر قرارداد، عملکرد یا حق
  امتیاز ایجاد شود که منجر به مسائل حقوقی گردد

جستجو

جستجو

• برای فرانچایز گیرنده :(Franchisee For)
  

• هزینه های اولیه و مستمر باال : ورود به سیستم فرانچایز معموالً نیازمند پرداخت مبلغ اولیه و همچنین
  پرداختهای دورهای است که فشار مالی ایجاد میکند
• محدودیت استقالل و خالقیت: فرانچایزگیرنده باید از دستورالعملها و سیاستهای شرکت مادر پیروی کند
  و نمیتواند تغییرات خالقانه یا شخصی در کسبوکار ایجاد کند
  
• وابستگی به سیاستها و تصمیمات فرانچایز دهنده: هر تغییری در برند، قیمت گذاری، تبلیغات یا محصوالت
  باید توسط فرانچایزدهنده تأیید شود و ممکن است گاهی به ضرر شعبه باشد
  
• ریسک تغییر ارزش برند: در صورت کاهش اعتبار یا محبوبیت برند به دلایل مختلف )کیفیت پایین،
  رسواییها، مشکلات رقابتی(، فرانچایزگیرنده نیز آسیب خواهد دید.
  
• محدودیت در فروش یا انتقال کسب و کار: فروش یا انتقال حق فرانچایز معموالً نیاز به تأیید شرکت مادر
  دارد و فرآیند آن پیچیدهتر از فروش یک کسب وکار مستقل است

چالش های حقوقی فرانچایز در ایران

در ایران، فرانچایز با چالش های حقوقی متعددی روبرو است:

فرانچایز چیست؟

مقالات مرتبط با قراردادهابین المللی

فرانچایز چیست؟

فرانچایز چیست؟

فرانچایز چیست؟