مطالبه ی اجرت المثل
یکی از اختلافات مردم که منجر به طرح دعوا در محاکم قضایی می شود. موضوع عوض منافع، املاک و اموال یا اجرت کار یا تخصص شخصی می باشد. که طرف مقابل این حق را نادیده گرفته است و به عنوان اجرت المثل مطرح می شود. در این مطلب از مرکز حقوقی و داوری بین المللی سروش عدل به دریافت و درخواست مطالبه ی اجرت المثل می پردازیم.
درخواست اجرت المثل ایام تصرف
برای این کار در ابتدا موجر یا همان صاحب ملک باید در نقشش خواهان یک دعوی، یک دادخواست علیه شخصی که ملک وی را تصرف کرده است به تنظیم برساند. و در آن مستاجر خود را به عنوان خوانده ی دعوی معین کند.
پس از اینکه این دادخواست تنظیم شد و آن را به دادگاه برای رسیدگی ارائه می کنند. سپس دادگاه برای این شکایت زمان رسیدگی را تعیین کرده و از هر دو طرف دادخواست یعنی خواهان و خوانده دعوت می کند. تا در زمان مشخصی در دادگاه حضور پیدا کنند. در این جلسه رئیس دادگاه اظهارات هر دو طرف دادخواست را شنیده و یا در اصطلاح حقوقی آن استماع می کند. و سپس نوبت به ارائه ی حکم می شود. اگر حق با موجر یا همان صاحب ملک باشد دادگاه وی را محق به دریافت اجرت المثل معرفی می کند.
اجرت المثل اموال
گاهی در قبال استفاده از اموال باید مبلغی پول به عنوان ارزش واقعی تخمینی آن‌ها پرداخت کرد. که به این مبلغ در اصطلاح اجرت‌المثل اموال می‌گویند. دعوای مطالبه اجرت المثل اموال که بدون قرارداد یا بدون اجاره بوده زمانی مطرح می شود. که شخصی از اموال فرد دیگر مثل ماشین یا آپارتمان استفاده کرده باشد. لازم به ذکر است که صرف تصرف و در دست داشتن مال دیگری نمی تواند باعث به وجود آمدن حق مطالبه اجرت المثل باشد. بلکه لازم است که شخصی از مال دیگری استفاده نماید.
فرض کنید شما برای مدت ۲ هفته از خودروی دیگری استفاده می‌کنید. صرف نظر از این که به تعلق مال به دیگری آگاه بوده یا نبوده‌اید، در صورت مطالبه‌ی مالک موظفید مبلغی پول در قبال استفاده‌ی دو هفته‌ای خود از این خودرو به او پرداخت کنید. این موضوع در خصوص اموال غیرمنقول (مثل زمین و خانه) هم کاربرد دارد. برای نمونه کسی برای مدت یک سال در خانه‌ی شما ساکن بوده است. در این صورت او باید مبلغی را معادل ارزش استفاده از خانه شما در این یک سال پرداخت کند.
نکته‌ی مهم اینست که اجرت المثل زمانی قابل مطالبه است که قراردادی میان طرفین وجود نداشته یا قرارداد موجود باطل باشد. بنابراین هرگاه در خصوص استفاده از خودرو (در مثال نخست) و استفاده از خانه (در مثال دوم) قرارداد اجاره‌ای میان طرفین وجود داشته باشد. دیگر مجالی برای مطالبه‌ی اجرت المثل نیست و رقم مندرج در قرارداد، طبق توافق طرفین قابل پرداخت است.
موارد مطالبه اجرت المثل اموال
اجرت المثل اموال درمورد اموال غیرمنقول مانند زمین و خانه که نقل آن‌ها از محلی به محل دیگر امکان پذیر نیست، صدق میکند.
مثلاً هرگاه فردی، به مدت یک سال و یا بیشتر در خانۀ فرد دیگری زندگی کند. در صورتی که صاحب ملک، مبلغی معادل با ارزش استفاده از منزل از او طلب کند. فرد موظف است مبلغ عنوان شده را بپردازد. طلب اجرت المثل زمانی مصداق دارد که هیچ قراردادی بین دو طرف وجود ندارد و یا از بین رفته است. بنابراین اگر قرارداد اجاره‌ای میان طرفین وجود داشته باشد. دیگر مجالی برای مطالبه‌ی اجرت المثل نیست و رقم مندرج در قرارداد، طبق توافق طرفین قابل پرداخت است.
یکی دیگر از موارد مطالبه اجرت المثل
غصب اموال است. یعنی شخصی بدون اجازه مالک چه جاهل چه عالم از مال او استفاده کرده است. و غاصب نه تنها ضامن عین یا بدل مال مغصوب است. بلکه نسبت به منافع آن هم مسئولیت دارد. هر چند که از آن استفاده نکرده باشد. همچنین زمانی که عقد اجاره، به اتمام می‌رسد اما مستأجر بدون اجازه موجر به تصرفات خود ادامه می‌دهد. موجر می‌تواند دعوای مطالبه اجرت المثل اموال که ناشی از تصرفات خارج از قرارداد مستأجر بوده است را مطرح نماید.
معیار تعیین اجرت المثل اموال
در مطالبه اجرت المثل اموال، زمانی که طرف دعوی دیگری را از عوض منافع محروم کرده، تعیین میزان اجرت المثل بر عهده کارشناس رسمی دادگستری است که به انضمام کلیه هزینه‌ها و خسارات بررسی میشود.
برای استحقاق مالک در برخورداری از حق مطالبه اجرت المثل، استفاده غاصب از منافع شرط نیست؛ لذا اگر غاصب ملکی را تصرف کند اما از آن هیچ بهره‌ای نبرد، باز موظف به پرداخت اجرت المثل خواهد بود.
باید توجه داشت که خسارت با اجرت المثل متفاوت است. غاصب ممکن است علاوه بر غصب ملک به آن خسارت هم وارد سازد که در این صورت مالک می تواند علاوه بر اجرت المثل، خسارات وارده را نیز مطالبه کند. همچنین غاصب مسئول هر نقص و عیبی است که در زمان تصرف او به مال مغصوب وارد شده؛ حتی اگر مقصر نبوده باشد.
مدارک لازم جهت مطالبه اجرت المثل اموال
- اصل سند مالکیت (اختیاری)
- اجاره نامه (اختیاری)
- نظریه کارشناسی (اختیاری)
به همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بانک جهت پرداخت هزینه دادرسی
در صورت عدم وجود مدارک فوق، می‌توانید یکی از موارد ذیل را ارائه نمایید
شهادت شهود و مطلعین، تحقیقات محلی، معاینه محلی، درخواست جلب نظر کارشناس، درخواست استعلام، شماره پرونده استنادی، سایر دلایل و مستندات.
اجرت المثل ایام تصرف
اگر شخصی از مال دیگری بدون اجازه و خارج از قرارداد استفاده کند. خواه منتفع شده باشد یا نه مالک مال حق مطالبه عوض منافع آن را دارد. و میزان آن بسته به نحوه استفاده و شرایط روز و نوع مال توسط کارشناس یا تراضی طرفین معین میشود. اما اگر از پرداخت اجرت المثل امتناع کند، مالک قانونا حق طرح دعوا و مطالبه اجرت المثل ایام تصرف را دارد. و مطالبه اجرت المثل ایام تصرف از حقوق قانونی مالک است و استفاده کننده ملزم به پرداخت آن است.
نحوه محاسبه اجرت المثل ایام تصرف
محاسبه اجرت المثل به عوامل متفاوتی بستگی دارد. و میزان آن به نوع شرایط، اعمال، نحوه استفاده و مدت زمان استفاده آن و سایر شرایط متفاوت است. بنابراین اجرت المثل زمانی مشخص میشود که دعوا در محاکم مطرح شده باشد. و کارشناس با بررسی تمام شرایط، میزان و مبلغ آن را به طور قطعی مشخص میکند. البته میتوان بعد از اعلام نظر کارشناسی به نظریه وی اعتراض کرد زیرا بسیاری از افراد ناآگاهانه و بدون مراجعه به وکیل شخصا اقدام به طرح دعوای مطالبه اجرت المثل می‌نمایند. که با توجه به تخصصی بودن موضوع و منفعت هر دو طرف بهتر می باشد که همه اقدامات از طریق وکیل دادگستری انجام گیرد.
صلاحیت رسیدگی به دعوای اجرت المثل از این نظر که در شورای حل اختلاف رسیدگی شود یا در دادگاه بستگی به مبلغی است که در ابتدای طرح دعوا در دادخواست مقدم میشود.
سخن آخر
مطالبه اجرت المثل ایام تصرف در صورتی مطرح می شود که شخصی از ملک دیگری، به صورت غیر قانونی و بدون رضایت مالک استفاده نماید. در چنین شرایطی مالک رسمی ملک می تواند اجرت المثل ایام تصرف را به میزان مدت تصرف در ملک از شخص متصرف مطالبه کند.
اگر شما در خصوص دریافت و درخواست مطالبه ی اجرت المثل، نیازمند آگاهی بیشتری بوده و میخواهید اطلاعات دقیقی در خصوص دعاوی مذکور کسب نمایید؛ می توانید برای هرگونه مشاوره در این زمینه با تیم وکلا و حقوقدانان ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل در ارتباط باشید. تمام قد تا آخرین قدم از حقوق شما دفاع می کنیم.
