وکیل معاضدتی وکیلی است که در مواردی که متهم یا خوانده توان مالی ندارد یا در مواردی که مداخله وکیل در پرونده ضرورت دارد اما متهم حاضر به معرفی کردن وکیل برای خود نیست، برای متهم در نظر گرفته می شود.کانون وکلای دادگستری وکیل معاضدتی را

طبق قانون در امور حقوقی معرفی میکند. بنابراین یک وکیل حقوقی برای خوانده وجود دارد .

وکالت معاضدتی چیست؟

وکالت مجانی یعنی در امر دادرسی، کار وکالت از طرف کانون وکلا در پرونده های حقوقی به یک وکیل ارجاع می‌شود. شرط اساسی در وکالت رایگان این است که وکیل دارای پروانه وکالت معتبر باشد. برای مثال وکیل دادگستری نباید در حالت تعلیق باشد. قانون محدودیت خاصی برای تعداد وکالت مجانی قرار نداده است و موسسه معاضدت می‌تواند در طول سال حداقل 3 پرونده معاضدتی را به وکیل ارجاع دهد. طبق ماده 46 لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری واگذاری وکالت مجانی به کارآموزان وکالت که هنوز پروانه‌ی معتبری دریافت نکرده اند ممنوع می‌باشد. 

وکالت تسخیری و معاضدتی چه تفاوتی باهم دارند؟

یکی از مهمترین تفاوت های این دو وکالت در نوع پرونده ارجاعی است. به طور کلی در دادگاه ها پرونده ها به دو نوع حقوقی و کیفری تقسیم می‌شوند. وکیل تسخیری تنها در پرونده های کیفری و برای کسانی که متهم هستند خدمات حقوقی ارائه می‌دهد و شاکی نمی‌تواند از وکیل کیفری به صورت تسخیری استفاده کند. اما وکالت معاضدتی در پرونده های حقوقی مطرح است و هردو گروه خواهان و خوانده این امکان را دارند تا از وکیل رایگان استفاده کنند.

تفاوت دیگر این دو وکیل در میزان حق الوکاله است. طبق قانون کسانی که از خدمات وکیل تسخیری استفاده می‌کنند هیچ هزینه ای نمی‌پردازند. بنابراین افرادی که توان پرداخت هزینه های وکیل را ندارند می‌توانند از وکالت تسخیری استفاده کنند. در این نوع وکالت حق الوکاله وکیل را قوه قضاییه طبق تعرفه هایی مشخص پرداخت می‌کند. اما در وکالت معاضدتی اگر موکل بتواند در دادگاه حق و حقوق خود را احیا کند، موظف است حق الوکاله‌ی وکیل رایگان را بپردازد. البته تعرفه حق الزحمه وکیل رایگان کمتر از سایر وکلای حرفه ای است. اما اگر موکل نتواند حقوق خود را در دادگاه بدست آورد هزینه وکیل مجانی را کانون وکلا پرداخت می‌کند.

نحوه گرفتن وکیل معاضدتی

هر شخصی که یک پرونده قضایی داشته باشد نمی‌تواند به اداره معاضدت مراجعه کرده و تقاضای وکیل رایگان نماید. به صورت کلی اگر شخصی متقاضی استفاده از خدمات وکیل دادگستری به صورت رایگان باشد، باید شرایط ماده 24 لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری را رعایت کند. اثبات داشتن این شرایط به عهده خود فرد متقاضی است.

در صورت برخورداری از شرایط مندرج در این ماده، متقاضی می‌تواند با مراجعه به اداره معاضدت محل زندگی خود فرم مربوطه را تکمیل کند. متقاضی همچنین باید وضعیت دعوای خود را مشخص کرده و اطلاعات پرونده را در اختیار اداره معاضدت قرار دهد. اداره معاضدت به بررسی شرایط متقاضی می‌پردازد و در صورت احراز آن شرایط برای او وکیل رایگان در آن پرونده تعیین می‌کند.

شرایط دریافت وکالت رایگان چیست؟

ماده 24 قانون کانون های وکلا در این مورد این‌گونه بیان می‌کند: «کسانی که قدرت تادیه حق‌الوکاله ندارند می‌توانند از کانون تقاضای معاضدت نمایند، مشروط به این که دعوا با اساس و راجع به شخص تقاضاکننده باشد. طرز تقاضا و سایر شرایط لازمه برای معاضدت قضایی را وزارت عدلیه به موجب نظامنامه معین خواهد نمود».

با توجه به این ماده می‌توانیم 3 شرط را برای وکالت رایگان نام ببریم:

1- متقاضی توانایی پرداخت حق‌الزحمه وکیل را نداشته باشد. البته احراز کم بضاعتی متقاضی کمی دشوار است با این حال قانون برای احراز این شرط سه روش را پیش‌بینی کرده است. اولین روش این است که اگر متقاضی بتواند درخواست اعسار از هزینه های دادرسی را ثبت کند می‌تواند از وکیل مجانی استفاده کند. دومین روش این است که چند شاهد بی بضاعت بودن متقاضی را تایید کنند. شرایط مندرج در قانون برای صحیح بودن شهادت باید رعایت شود. سومین روش هم تایید وضعیت مالی بد متقاضی از طرف یک وکیل معتبر است که می‌خواهد مسئولیت دفاع از پرونده‌ی متقاضی را قبول کند.

2- متقاضی شخصا ذینفع و ذی سمت در دعوا باشد. این شرط بدین معناست که تنها خوانده یا متهم که نفع مستقیم در دعوا دارد می تواند درخواست وکالت رایگان دهد. اشخاص ثالث نمی توانند از طرف او چنین درخواستی بدهند زیرا نفع مستقیم ندارند.

3-دعوای مطروحه مستند به دلیل باشد و واهی یا به جهت اذیت طرف مقابل نباشد. این بند یعنی دعوا باید دارای پایه و اساس باشد. مورد اختلاف در پرونده باید به‌گونه ای باشد که منجر به صدور رای در دادگاه شود و وضعیت طرفین دعوا را تغییر دهد، یعنی حقی را ساقط یا ثابت کند.

آیا وکلای معاضدتی حق الزحمه یا حق الوکاله دریافت می‌کنند؟

یکی از وظایف وکیل مجانی طبق قانون تنظیم وکالت‌نامه با موکل است. وکالت‌نامه در واقع یک قرارداد حقوقی است که در آن مورادی مثل میزان حق الزحمه وکیل توافق می‌گردد. طبق ماده 23 قانون کانون وکلا  اگر پرونده ارجاعی در مورد مال و اموال باشد، موکل در صورت وقوع دو شرط باید حق الوکاله را به وکیل پرداخت کند. شرط اول این است که موکل در دعوا پیروز شود و شرط دوم این است که محکوم به وصول شود. بنابراین اگر موکل نتواند موفق به دریافت حق و حقوق خود در دادگاه شود در نتیجه توانایی پرداخت حق‌الوکاله وکیل معاضدتی را نیز نخواهد داشت. به این ترتیب حق‌الوکاله وکیل را کانون وکلا پرداخت میکند.

آیا وکیل معاضدتی می‌تواند از قبول وکالت در پرونده خودداری کند یا مکلف به قبول پرونده است؟

در پاسخ به این سوال باید به ماده 31 قانون وکالت مراجعه کنیم.  این ماده بیان میکند که وکیل حرفه ای حتما باید وکالت معاضدتی را قبول کند. همچنین ماده 33 همین قانون تاکید می‌کند که وکلا موظف اند هرساله حداقل سه پرونده را به صورت معاضدتی بپذیرند. بنابراین پذیرش این نوع از وکالت برای وکلا تکلیف قانونی است. عدم پذیرش یا احساس مسئولیت نکردن در قبال آن و اهمال در انجام وظیفه تخلف انتظامی برای وکیل به حساب می‌آید.

هرچند وکالت عقدی جایز است و وکیل می‌تواند از آن استعفا دهد اما این قاعده درمورد وکیل معاضدتی وجود ندارد. زیرا قانونگذار پذیرفتن معاضدت را برای وکیل تکلیف قانونی می‌داند. اما با توجه به جایز بودن عقد وکالت موکل می‌تواند وکیل خود را عزل کند، ولی برای جلوگیری از سوء استفاده در این صورت موکل دیگر حق استفاده از وکیل مجانی را نخواهد داشت.

چه کسی می‌تواند وکیل معاضدتی باشد؟

وکیل رایگان صرفا می‌تواند وکیلی باشد که دارای پروانه رسمی وکالت از طرف دادگستری است. همچنین پروانه این وکلا باید معتبر باشد برای مثال نباید به دلیل تخلفات انتظامی به حالت تعلیق درآمده یا تودیع شده باشد. در نتیجه قانون پذیرش این نوع وکالت را برای کارآموزان وکالت یا کسانی که دارای مدرک لیسانس حقوق هستند ولی پروانه ندارند ممنوع اعلام می‌کند. اطلاعات مربوط به وکلا در بانک اطلاعاتی کانون وکلای دادگستری موجود است و اداره معاضدت می تواند با انجام استعلام وضعیت پروانه وکیل را مشخص کند.

علت پیش‌بینی وکالت معاضدتی در قانون چیست؟

یکی از حقوق اولیه و اساسی هر فرد طبق قانون حق داشتن وکیل است. اصل 35 قانون اساسی تاکید می‌کند: «در همه دادگاه‌ها طرفین دعوا حق دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند، باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد». قسمت آخر این اصل به مفهوم وکیل معاضدتی  اشاره می‌کند . استفاده از این حق برای کسانی است که توانایی تعیین وکیل را ندارند و باید برای آن ها امکانات تعیین وکیل را فراهم کرد.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران میپذیرد که یکی از معیارهای دادرسی عادلانه برخورداری اصحاب دعوا از خدمات وکیل دادگستری است. عدالت قضایی ایجاب می‌کند که اقشار کم‌درآمد و ناتوان نیز بتوانند از تخصص و دانش وکیل حقوقی یا وکیل کیفری استفاده کنند. این موضوع علت پیش‌بینی این نوع وکالت در قانون ایران را توجیه ‌می‌کند.

جمع بندی

در این مقاله مفهوم وکالت معاضدتی مورد بررسی قرار گرفت. برای حفظ حقوق اصحاب دعوا در قانون نهاد وکالت رایگان وجود دارد. همچنین وکیل معاضدتی دارای شرایطی است و باید حتما پروانه معتبر وکالت داشته باشد. وی می تواند بابت کار خود حق الوکاله دریافت نماید. بعلاوه متقاضی وکالت رایگان باید شرایط مندرج در ماده 24 قانون وکالت را داشته باشد و وجود آنها را اثبات کند.

شما می‌توانید جهت مشاوره با وکیل های مجرب موسسه حقوقی سروش عدل با ما تماس بگیرید و پاسخ سوالات حقوقی خود را دریافت کنید. مشاورین و وکلای خبره این موسسه آماده ارائه خدمات حقوقی به شما هستند. شما می توانید با خیالی آسوده پیگیری پرونده های حقوقی و کیفری خود را به ما بسپارید.