خیانت در امانت از دیدگاه قوانین ایران
در لغت خیانت به معنای پیمان شکنی و نقض عهد است. خیانت در امانت یعنی شخصی در نگهداری مال یا هر وسیله ی ارزشمند که نزد او به امانت باشد کوتاهی کرده یا بدون اجازه صاحب مال از آن استفاده کرده است. و یا آن را معیوب کند و یا کلا از بین ببرد.شما چقدر با جرم خیانت در امانت و مجازات آن آشنایی دارید؟ در ادامه با ما همراه باشید.
جرم خیانت در امانت به چه معناست؟
موضوع جرم خیانت در امانت باید مال عینی و معین باشد و مال کلی (کلی فی الذمه مانند پول و کلی در معین مثل مال واجد مصادیق متعدد و وجه نقد) را نمی توان به عنوان موضوع این جرم قلمداد کرد.
به نظر می رسد باید آن را صرفاً یک دین و دعوای حقوقی تصور کرد. در ماده 898 قانون مجازات اسلامی به بارز ترین مصداق خیانت در امانت اشاره شده است.
امانت با عقد عاریه محقق می گردد. عقد عاریه قراردادی است که به موجب آن، یکی از طرفین عقد به طرف دیگر عقد اجازه می دهد. که از عین مال او به طور مجانی منفعت ببرد و در عین حال از آن محافظت کند. عاریه دهنده را معیر و عاریه گیرنده را مستعیر گویند.
ماده 674 قانون مجازات اسلامی راجع به خیانت در امانت
هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره ، امانت ، رهن یا برای وکالت یا هر کار دیگری با اجرت یا بی اجرت به کسی واگذار گردد و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند به حبس از 6 ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
اشکال جرم خیانت در امانت
- اتلاف: فرد مال امانی را به هر طریقی از بین ببرد.
- مفقود کردن: فرد مال امانی را مخفی کند و مالک نتواند به آن دستیابی داشته باشد.
- استعمال: فرد مال امانی را برای خود استفاده کند.
- تصاحب: فرد مال امانی را برای خود تصاحب کند.
ارکان جرم خیانت در امانت
همانطور که می دانید برای تمامی جرایم سه رکن اصلی وجود دارد :
رکن مادی
هرگاه تصاحب، اتلاف اعمال ، استعمال یا مفقود کردن مال امانی در نتیجه انجام عمل یا انجام ندادن عملی صورت گیرد. و ضرری به مالک وارد شود تحقق می یابد. در رابطه با اثبات رکن مادی جرم باید رابطه علیّت به اثبات برسد. یعنی انجام فعل یا ترک فعل از سوی امین، موجب وارد شدن خسارت به مالک گردیده است.
رکن معنوی
اثبات وجود سوء نیت به صورت عام یا خاص.
سوء نیت عام: استعمال، اتلاف، تصاحب، و مفقود کردن مال امانی باید به صورت عمدی و آگاهانه اتفاق بیفتد.
سوء نیت خاص: انجام این اعمال با اراده و قصد زیان رساندن به دیگران باشد.
رکن قانونی
جرم با ماده 674 قانون مجازات اسلامی مطابقت داشته باشد . یعنی مال امانی باید :
- ارزش مالی داشته باشد و یا ابزار کسب مال به حساب بیاید. در صورتی که مال امانی، قابلیت خرید و فروش نداشته باشد و فاقد ارزش مالی باشد، جرم خیانت در امانت محقق نمی‌شود.
- توسط مالک یا نماینده قانونی آن به امین سپرده شود.
- از روش‌های قانونی و با شرط بازگرداندن به صاحب آن به فرد امین سپرده شود.
صور قانونی جرم خیانت در امانت
سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص
هر کس با سوء استفاده از ضعف نفس اشخاص و یا حوائج شخصی افراد به ضرر او نوشته یا سندی، اعم از تجاری یا غیر تجاری، از قبیل؛ برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاصاحساب و یا هرگونه نوشته ای که موجب التزام وی یا برائت ذمه گیرنده ی سند یا هر شخص یگری شود. به هر نحو تحصیل نماید، علاوه بر جبران خسارت مالی، به حبس از شش ماه تا دو سال و از یک میلیون ریال تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.
لازم به ذکر است اگر مرتکب ولایت یا وصایت یا قیمومت بر آن شخص داشته باشد، مجازات وی علاوه بر جبران خسارت مالی از سه تا هفت سال حبس خواهد بود.
سوء استفاده از سفید مهر
هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید. از مصادیق جرم خیانت در امانت محسوب شده و به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت
هرگاه متصرفین مال متعلق به اشخاص مجهول الوارث و یا مدیونین به اشخاص مزبور، بعد از انقضای مدتی که به موجب ماده 6 مقرر است. ( نسبت به اموال منقول و وجه نقد، ظرف 10 سال از تاریخ فوت مالک و نسبت به اموال غیرمنقول ظرف 20 سال از تاریخ فوت مالک) مال مزبور و یا دین و یا منافع حاصله از آن را مطابق تبصره مذکور به دولت تسلیم یا تادیه ننماید، به مجازاتی که به موجب قوانین جزایی برای خیانت در امانت مقرر است محکوم خواهند شد.
در صورتی که متصرف یا مدیون، شرکت باشد مدیر شرکت و یا شعبه آن که متصرف یا مدیون است مسئول اجرای مقررات تبصره ماده 6 بوده و در صورت تخلف، به مجازات مذکور فوق، محکوم خواهد شد.
تبصره ماده 6 قانون تصدیق انحصار وراثت نیز مقررداشته: “موسسات تجاری وصرافی و غیره و یا اشخاصی که اموال مجهول الوارث نزد آنها است، مکلفند به وسیله پارکه های بدایت هر محل، آن اموال را تسلیم و یا تادیه به دولت نمایند.
خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک
هرگاه نسبت به املاک وقف و حبس و ثلث باقی به عوان مالکیت، تقاضای ثبت شده، متولی یا نماینده اوقافی که به موجب نظامنامه مکلف به دادن عرض حال اعتراض و تعقیب دعوا و حفظ حقوق وقف یا حبس یا ثلث باقی است، در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننماید، به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهد شد.
در مواردی نیز که تقاضای ثبت ملک دیگری بدون ذکر حقوق ارتفاقی املاک وقف و حبس و ثلث باقی شده است، هرگاه اشخاص مذکور در فوق در اثر تبانی به تکلیف خود عمل ننمایند، به مجازات خائنین در امانت محکوم می شوند.
خیانت مستخدمین دولت در اموال و اسناد دولتی
هر یک از کارمندان و کارکنان ادارات و سازمان های وابسته به دولت یا نهادهای انقلابی و بنیادها و موسساتی که زیر نظر ولی فقیه اداره میشوند . یا دیوان محاسبات و موسساتی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند.
و یا دارندگان پایه قضایی و به طور کلی اعضا و کارکنان قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح و مامورین به خدمات عمومی، اعم از رسمی و غیر رسمی، وجوه نقدی یا مطالبات یا حوالجات یا سهام و سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمانها و موسسات فوق الذکر یا اشخاصی که بر حسب وظیفه به آنها سپرده شده است را مورد استفاد غیر مجاز قرار دهد.
بدون آنکه قصد تملک آنها را به نفع خود یا دیگری داشته باشد، متصرف غیرقانونی محسوب و علاوه بر جبران خسارت وارده و پرداخت اجرت المثل، به شلاق تا 74 ضربه محکوم می شود. و در صورتی که منتفع شده باشد علاوه بر کجازات مذکور به جزای نقدی معادل قیمت انتفاعی محکوم خواهد شد و همچنین اسست در صورتی که به علت اهمال یا تفریط موجب تضییع اموال و وجوه دولتی گردد و یا آن را به مصارفی برساند که در قانون برای آن اعتباری منظور نشده یا در غیر مورد معین یا زائد بر اعتبار مصرف نموده است.
خیانت در امانت در قانون تجارت
در صورتی که دلال بر خلاف وظیفه خود نسبت به کسی که او را مامور کرده، به نفع طرف دیگر معامله اقدامی نماید. و یا بر خلاف عرف تجارتی محل، از طرف مزبور وجهی دریافت یا وعده وجهی را قبول کند، مستحق اجرت و مخارجی که کرده ندانسته و به علاوه وی را مشمول مجازات مقرر برای خیانت در امانت دانسته است.
در صورتی که حق العمل کار نادرستی کرده و مثلا به حساب آمرقیمتی علاوه بر قیمت خرید و یا کمتر از قیمت فروش محسوب داشته، مستحق حق العمل ندانسته است.
و به علاوه به آمر اجازه داده است که در دو صورت اخیر، خود حق العمل کار را خریدار یا فروشنده محسوب کند. همچنین این شخص به مجازاتی که برای خیانت در امانت در نظر گرفته شده، محکوم خواهد شد.
در صورتی که مدیرتصفیه در حین تصدی به امور تاجر ورشکسته وجهی را حیف و میل کرده باشد، خائن در امانت محسوب می شود.
جرم خیانت در امانت چگونه قابل اثبات است؟
جرم خیانت در امانت مانند سایر جرایم با ادله ی معمول اثبات دعوا همانند : شهادت، اقرار، سند و علم قاضی به اثبات می رسد.
مجازات جرم خیانت در امانت
به طور کلی مطابق ماده 673 و 674 قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم خیانت در امانت عبارت است از شش ماه تا سه سال حبس.
مرجع صالح رسیدگی به جرم خیانت در امانت
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم خیانت در امانت در مرحله تحقیق و تعقیب دادسرای عمومی و در مرحله رسیدگی و صدور حکم دادگاه کیفری دو می باشد.
نحوه ی شکایت و اعتراض به رای خیانت در امانت
برای شکایت از قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب که توسط دادسرا صادر شده است باید در دادگاه کیفری دو شکایت را مطرح کرد.
در خصوص شکایت از آرای دادگاه های کیفری دو، در رابطه با جرم خیانت در امانت، دادگاه های تجدید نظر استان صالح شناخته می شوند
جرم خیانت در امانت در صور و اشکال مختلفی شکل می گیرد. جهت هرگونه مشاوره حقوقی در این زمینه می توانید با وکلای متخصص ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل در ارتباط باشید.
