اعاده­ دادرسی و فرجام خواهی، زبان قانونی اعتراض به آرای محاکم دادگستری

آرای قضایی محاکم دادگستری از احترام و اعتبار خاصی برخوردار هستند. اما فراموش نکنید که همیشه امکان خطا و اشتباه وجود دارد و این حق برای افراد محفوظ است که در چنین شرایطی نسبت به احکام صادر شده اعتراض قانونی خود را اعلام نمایند. حقی به نام اعاده دادرسی و فرجام خواهی. این واژه­ های حقوقی را شاید بارها شنیدید اما چقدر با ساز و کار قانونی آنها آشنایی دارید؟ با تیم ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل همراه باشید.

اعاده دادرسی به چه معناست و در چه مواردی قابل درخواست است؟

اعاده دادرسی این امکان را می­دهد که با کمک آن بتوانید به  احکام صادر شده در دادگاه­ها اعتراض کنید و رسیدگی مجدد به پرونده و تجدید نظر در رای صادر­ شده را از همان شعبه تقاضا نمایید.

احکامی که در دادگاه­ها صادر می شوند همیشه قاطع و نافذ نیستند و امکان بروز خطا یا اشتباه در آنها کم نیست. تردیدی نیست که در چنین مواردی قانون­گذار حمایت­های قانونی لازم را به شکل اعاده دادرسی برای افراد در نظر گرفته تا نسبت به حکم صادر شده امکان اعتراض و تقاضای رسیدگی مجدد وجود داشته باشد.

اعاده دادرسی هم در دعاوی حقوقی و هم برای دعاوی کیفری قابل طرح است و ویژه ی احکام قضایی شناخته شده است.

در توضیحی کوتاه بد نیست بدانید که آرای صادر شده در محاکم دادگستری بر دو نوع هستند: حکم و قرار. بر اساس ماده­ی 299 قانون آیین دادرسی مدنی چنانچه رأی دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به‌طور جزئی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت قرار نامیده می‌شود.

حکم قاطع دعواست و یکطرف آن برنده است اما قرار تصمیمی است که به ماهیت دعوا ارتباطی ندارد و به آن خاتمه نمی­دهد. برای مثال رای نهایی دادگاه مبنی بر تخلیه ­ی ملک نوعی حکم به شمار می­رود ولی ارجاع به کارشناسی یا صدور قرار اناطه از انواع قرارها شناخته می­شوند.

اعاده دادرسی فقط برای احکام صادره از دادگاه­ها قابلیت اجرا دارد و نسبت به قرار­های صادره نمی­توان تقاضای اعاده دادرسی نمود.

اعاده دادرسی راهکاری قانونی برای اعتراض به احکام متضاد دادگاه­ها می باشد.

انواع اعاده دادرسی از دیدگاه قانون

بنا­بر ماده­ی 432 قانون آیین دادرسی مدنی اعاده دادرسی به دو قسم زیر تعریف شده است.

• اعاده دادرسی اصلی که متقاضی اعاده دادرسی آن را به طور مستقل از دادگاه تقاضا می­نماید. این نوع از اعاده دادرسی از طرف هریک از اصحاب دعوی نسبت به حکمی که سابقا برای آنها صادر شده امکان پذیر است.
• اعاده دادرسی طاری برای مواقعی در نظر گرفته شده که در حین دادرسی حکمی به عنوان دلیل از طرف مقام قضایی ارائه می­شود و طرفین دعوا نسبت به این حکم اعتراض دارند که در این صورت تقاضای اعاده دادرسی به همان دادگاهی که حکم را به عنوان دلیل ارائه نموده تقدیم خواهد شد.

نکته ای مهم در این میان وجود دارد و آن اعمال ماده­ی 477 قانون آیین دادرسی کیفری است:

بر اساس این قانون ، در صورتي‌كه رييس قوه‌قضاييه رأي قطعي صادره از هريك از مراجع قضايي را خلاف شرع بيّن تشخيص دهد، با تجويز اعاده دادرسي، پرونده را به ديوان‌عالي كشور ارسال تا در شعبي خاص كه توسط رييس قوه‌ قضاييه براي اين امر تخصيص مي‌يابد رسيدگي و رأي قطعي صادر نمايد. در نظر داشته باشید که این مختص مواردی خاص کیفری شناخته شده است.

برای شنیدن توضیحات تکمیلی بیشتر در این زمینه می توانید با تیم تخصصی ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل در ارتباط باشید.

جهات اعاده دادرسی در دعاوی حقوقی و کیفری

از آنجایی که اعاده دادرسی می­تواند بسیاری از احکام دادگاه­ها را تغییر دهد و اعتبار آنها را زیر سوال ببرد استفاده­ از آن به موارد محدودی ختم شده و قانون­گذار موارد زیر را برای تقاضای اعاده­ دادرسی در نظر گرفته است توجه داشته باشید که این موارد برای دعاوی حقوقی و کیفری متفاوت است.

جهات اعاده دادرسی در دعاوی حقوقی

• در صورتی که آرای صادره بیش از تقاضای مطرح شده در دادخواست باشد.
• شرایطی که احکام متضادی از طرف دادگاه نسبت به موارد مشابه صادر شده باشد.
• در صورت اثبات حیله و تقلبی که بر روی حکم صادر شده تاثیر گذار بوده است.
• در صورتی که در مفاد حکم تضاد دیده شود.
• ارائه ی اسناد جدید به دادگاه
• در صورتی که اصالت اسناد ارائه شده به دادگاه زیر سوال بروند و ثابت گردد که جعلی می باشند.
• خلاف شرع بودن حکمی که صادر شده، ثابت گردد.

جهات اعاده دادرسی در دعاوی کیفری

• شخصی که به قتل کسی محکوم شده و زنده بودن فرد مورد نظر احراز گردد.
• صدور آرای متضاد برای موارد مشابه
• در شرایطی که چند نفر برای ارتکاب جرمی محکوم شناخته می شوند در حالی که از نظر قانونی تنها یک نفر عامل ارتکاب آن می تواند باشد.
• دو نفر به طور همزمان در دو دادگاه مختلف عامل ارتکاب جرمی واحد شناخته شوند در حالی که فقط یکی از آنها مجرم اصلی است.
• در شرایطی که اسناد جعلی و تقلبی همراه با شهادت خلاف واقعیت شهود مبنای حکم صادر شده باشد.
• اگر فعل انجام شده توسط شخص به عنوان جرم شناخته نشود یا مجازاتی بیش از قانون برای فرد در نظر گرفته شود.
• ادله ی جدیدی ارائه شوند که بی گناهی محکوم علیه را اثبات می کند.

بر اساس قانون، تقاضای اعاده دادرسی در امور کیفری باید به دیوان عالی کشور ارسال گردد.

در تنظیم دادخواست اعاده دادرسی ذکر چه مواردی ضروری است؟

بر اساس ماده ی 435 قانون آیین دادرسی مدنی در دادخواست اعاده دادرسی باید موارد زیر را عنوان کرد:

• نام و نام خانوادگی، محل اقامت و سایر مشخصات فرجام خواه و فرجام خوانده.
• حکمی که نسبت به آن تقاضای اعاده دادرسی شده است.
• مشخصات کامل دادگاه صادر کننده حکم.
• جهاتی که موجب اعاده دادرسی شده است.
• در صورتی که دادخواست اعاده دادرسی توسط وکیل شخص ارائه می گردد ذکر مشخصات کامل وکیل همراه با ارائه ی وکالتنامه به همراه دادخواست الزامی است.

فرجام­ خواهی به چه معناست و در چه مواردی قابل درخواست است؟

فرجام ­خواهی نوعی تقاضای اعتراض نسبت به احکام صادر شده در دادگاه های بدوی و تجدید نظر است که مرجع رسیدگی به آن دیوان عالی کشور شناخته شده است.

موضوع مطرح شده در فرجام­خواهی تقاضای بررسی مطابقت آرای صادره از محاکم با قوانین و موازین شرعی است تا مغایرتی از این نظر وجود نداشته باشد.

باید بدانید که :

فرجام ­خواهی برای موارد محدودی از جمله احکام راجع به نکاح، فسخ، طلاق، حجر، ثلث، وقف، حبس و تولیت در نظر گرفته شده است. همچنین در مواردی که خواسته­ی طرفین وجه نقد بالای  20 میلیون ریال باشد.

قرار رد یا ابطال دادخواست، قرار سقوط دعوا و عدم اهلیت دعوا هم از مواردی هستند که امکان تقاضای فرجام خواهی برای آنها وجود دارد. فرجام خواهی یک وجه تمایز ویژه دارد و آن این است که دادخواست فرجامی نسبت به قرار های صادر شده از محاکم قابل اجراست. برعکس اعاده ی دادرسی که فقط مختص احکام بود.

فرجام خواهی چه تفاوتی با دیگر روش های اعتراض به آرای قضایی دارد؟

باید توجه داشته باشید که فرجام­ خواهی شبیه تجدید نظر خواهی یا اعاده ­دادرسی نیست. این صرفا یک تقاضای قانونی از دیوان عالی کشور است. دیوانی که بالاترین مقام قضایی کشور شناخته می شود و این اختیار قانونی را دارد که آرای محاکم دادگستری را از نظر مطابقت با قوانین کشور و شرع اسلامی مورد بررسی قرار دهد و نتیجه را به دادگاه مورد نظر ارسال نماید. در فرجام­خواهی به هیچ وجه نمی توان به موضوع آراء اعتراض نمود و تقاضای رسیدگی مجدد کرد.

البته از بسیاری جهات نکات قانونی مشابهی میان اعاده دادرسی و فرجام خواهی وجود دارد. اینکه مهلت اعتراض برای اعاده دادرسی و فرجام خواهی  20 روز پس از صادر شدن حکم مورد اعتراض در نظر گرفته شده که این مدت برای افراد خارج از ایران 2 ماه است.

موارد عنوان شده در دادخواست فرجامی هم همان مواردی بود که برای اعاده دادرسی بیان کردیم.

اعاده دادرسی و فرجام­ خواهی در موارد کیفری اهمیت ویژه تری دارند.

نتیجه گیری

هدف از نگارش این مقاله صرفا نگاهی کوتاه و گذرا به دو موضوع اعاده دادرسی و فرجام خواهی بود تا بتوانید با چارچوب های کلی و ساز و کار آنها آشنا شوید. قطعا پرسش های زیادی برای شما مطرح شده و مثل همیشه کارشناسان حقوقی تیم ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل مشتاق پاسخ گویی به تمامی سوالات شما می باشند.