✓ احکام حضانت فرزند
احکام حضانت فرزند براساس قانون جدید چگونه می‌باشد! قانون جدید ملاقات فرزند یا فرزندان چیست؟ حضانت فرزند پس از طلاق به چه مواردی بستگی دارد؟ ما طی این نوشتار از خود مایل هستیم مطابق با قوانین سال ۱۴۰۱ و همچنین تجربیات به دست آمده طی سالیان طولانی در دعاوی مربوط به حضانت فرزند، به تمامی پرسش‌های شما پاسخ‌گو باشیم.
» حضانت فرزند یا فرزندان بعد از جدایی والدین چگونه است؟
بنابر ماده‌ی ۱۱۶۸ قانون مدنی درباره حق حضانت فرزند :
«نگهداری از فرزند هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است.»
بنابر این ماده نمی‌توان حق نگهداری و تربیت فرزند را بدون وجود دلیل موجه و حکم دادگاه از پدر یا مادر فرزند سلب نمود. ولی از طرفی پدر و مادر هم نمی‌توانند از تربیت و نگهداری فرزند خود امتناع ورزند.
-
براساس ماده‌ی ۱۱۷۸ قانون مدنی
«پدر و مادر مکلّف هستند که در حدود توانایی خود به تربیت فرزند یا فرزندان خویش برحسب مقتضی اقدام کنند و نباید نسبت به آن‌ها بی‌توجه باشند. سهل‌انگاری در نگهداری و تربیت فرزند موجب سقوط حق حضانت فرزند می‌شود.» در واقع هنگامی‌که پدر و مادر با همدیگر زندگی می‌نمایند، حضانت فرزند یا فرزندان برعهده‌ی هردوی آن‌ها خواهد بود. حال زمانی‌که پدر و مادر جدای از هم زندگی کنند، بنابر ماده‌ی ۱۱۶۹ قانون مدنی؛
«برای حضانت چنین فرزندانی، مادر تا هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن این اولویت با پدر است، مگر آن‌که مصلحت فرزند به گونه‌ای دیگر اقتضا کند.» امّا در این‌جا باید سه نکته بسیار مهم و حیاتی را برای شما مطرح کنم.
-
نکته ابتدایی:
تبصره این قانون چنین بیان می‌دارد که پس از هفت سالگی به هنگام وقوع اختلاف، حضانت فرزند یا فرزندان با توجه و رعایت مصلحت او به تشخیص دادگاه رسیدگی کننده خواهد بود.
-
نکته دوّم:
چنانچه که برای یکی از والدین مشکلی رخ داده باشد، همانند عدم صلاحیت در نگهداری و تربیت فرزند خود و یا آن‌که یکی از والدین به شیوه‌ی نگهداری فرزند به واسطه‌ی طرف مقابل اعتراض نماید، بازهم امکان تغییر صاحب حضانت وجود دارد. حتی طی مدّت زمانی‌که اولویت آن با پدر و یا مادر است.
-
نکته سوّم:
با رسیدن فرزند به سن بلوغ «در پسران پانزده سال تمام قمری و در دختران نه سال تمام قمری» دادگاه خود را فارغ از رسیدگی در ارتباط با حضانت می‌داند. بنابراین این خود فرزندان می‌باشند که انتخاب می‌نمایند نزد کدام‌یک از پدر و مادر زندگی خود را بگذرانند. ولی به هرحال تأمین مخارج و هزینه زندگی با پدر آن‌هاست.
» قوانین جدید ملاقات فرزندان خود بعد از طلاق
در ارتباط با انحلال نکاح، همانند طلاق نیز دادگاه ضمن حکم در رابطه با حضانت می‌باید درباره حق ملاقات تعیین و تکلیف نماید.
ضمن ماده‌ی ۲۹ قانون حمایت خانواده چنین بیان شده است که؛
«دادگاه باید ضمن رأی صادره در خصوص درخواست طلاق، با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت فرزند، تربیت، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند.»
-
نکته‌ای بسیار مهم
از آن سوی که مبحث حضانت فرزند حائز اهمیت‌ترین نکته مصلحت او است. قانون نوین حمایت خانواده، به دادگاه رسیدگی کننده اجازه بازنگری در تصمیم خویش در ارتباط با حضانت را می‌دهد.
نگاهی می‌کنیم به ماده‌ی ۴۱ این قانون؛
«هرگاه دادگاه تشخیص دهد ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به فرزند برخلاف مصلحت او است یا درصورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات فرزند تحت حضانت با اشخاصی که حق ملاقات دارند شود، می‌تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری با تعیین شخص ناظر با پیش‌بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت فرزند تصمیم مناسبی اتخاذ کند.»
» مراحل قانونی اخذ حضانت فرزند
به هنگامی‌که به علّت مراقبت و یا انحطاط اخلاقی والدینی که فرزند تحت حضانت وی است، سلامت جسمی و یا تربیت اخلاقی فرزند در معرض خطر باشد، دادگاه رسیدگی کننده می‌تواند با درخواست بستگان، قیم یا رئیس حوزه‌ی قضایی تربیت موقعیت مناسب‌تری را برای حضانت فرزند انتخاب کند.
در امتداد مطلب شرایط مربوط به سلب حضانت فرزند از پدر و مادر را بیان می‌کنیم؛
- جنون مادر فرزند.
- ازدواج دوباره مادر.
- عدم مراقبت و یا انحطاط اخلاقی والدین.
- اعتیاد شدید به مواد مخدر، مشروبات الکلی و قمار.
- مشــهور بودن و معروفیت در فساد اخلاقی و فحشا.
- ابتلا به بیماری روحی و روانی به تشخیص پزشکی قانونی.
- تکرار در عمـــل ضـــرب و جرح بیرون از عرف و عادت.
- سوء‌استفاده از فرزند و یا الزام وی به ورود به مشاغل ضداخلاقی همانند؛ فحشاء، فساد، تکدی، قاچاق و… .
-
نکته ابتدایی:
فاسد بودن مادر فرزند مانع از ملاقات او نمی‌شود. چرا که ملاقات فرزند حق فطری و طبیعی یک مادر محسوب می‌شود.
-
نکته دوّم:
اگر که پدر فرزند از دنیا رفته باشد، ازدواج دوباره مادر منجر به ضایع گردیدن حق ملاقات او نمی‌شود.
» حضانت فرزند پیش از طلاق با چه کسی است؟
بیان نمودیم که در دوران زندگی مشترک، زوجه و زوج میبایست با همکاری همدیگر به تربیت و نگهداری فرزندان خود بپردازند. حال اگر که در دوران زندگی مشترک خود در ارتباط با نگهداری و تربیت فرزند میان پدر و مادر اختلافی رخ دهد، حضانت فرزند با چه کسی خواهد بود! با استناد به ماده‌ی ۱۱۰۵ قانون مدنی که ریاست کانون خانواده را از جمله خصایص مرد معرفی کرده است، چنین به نظر می‌رسد در ارتباط با اختلاف، نظر مرد بایستی رعایت گردد. البته که به هرحال در مورد حضانت فرزند، اصل بر رعایت مصلحت او خواهد بود. از این جهت چنانچه که رویه پدر در نگهداری و تربیت فرزند به مصلحت وی نباشد، هریک از نزدیکان وی چون مادر می‌توانند در ارتباط با این موضوع به دادگاه بروند.
» احکام حضانت فرزند در طلاق توافقی
در طلاق توافقی لازم است تمامی مسائل و موضوعات با توافق زوج و زوجه صورت گیرد. در ارتباط با حضانت فرزند هم این امر صدق می‌نماید. پس پدر و مادر لازم است درباره‌ی حضانت با همدیگر به توافق برسند. نکته‌ای که لازم است شما به آن دقّت داشته باشید این است که؛ طی طلاق توافقی والدین حق دارند تنها در رابطه با حضانت فرزندی توافق نمایند که در پسر کمتر از پانزده سال تمام قمری باشد. در دختر هم کمتر از نه سال تمام قمری باشد. در غیر از این حالات حق انتخاب با خود فرزندان می‌باشد. بعد از آن‌که پدر و مادر در مبحث حضانت فرزند با همدیگر توافق نمودند، میبایست حتماً تکلیف دو مورد را معین نمایند؛
- نفقه فرزند و مقدار آن
- ملاقات فرزند و شرایط آن
» نفقه فرزند و مقدار آن
ضمن طلاق توافقی پدر و مادر فرزند می‌باید در حوزه‌ی نفقه فرزند مشترک و مقدار آن با همدیگر توافق نمایند. از این جهت نفقه فرزند مشترک را می‌تواند مادر فرزند برعهده‌ی خود بگیرد و یا پدر او! طی این مواقع غالباً والدین بر سر مقدار نفقه با یک‌دیگر به مشکلات و چالش‌هایی برمی‌خورند. در این حالت می‌توانند از دادگاه رسیدگی کننده به طلاق بخواهند تا کارشناسان آن‌ها مقدار نفقه فرزند مشترک را معین نماید. ولی به گونه‌ای جامع نفقه فرزند یا فرزندان برعهده‌ی پدر آن‌هاست.
» ملاقات فرزند و شرایط آن
براساس ماده‌ی ۱۱۷۴ قانون مدنی؛
«در صورتی‌که به علّت طلاق یا به هر علّت دیگری والدین فرزند در یک منزل ساکن نباشند، هریک از والدین که فرزند تحت حضانت او نمی‌باشد حق ملاقات فرزند خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف بین پدر و مادر و نبود توافق با دادگاه خانواده می‌باشد.» در واقع نمی‌توان فرزند را به دلیل حق حضانت از ملاقات با پدر و مادر و دیگر خویشاوندان و وابستگان محروم نمود.
علاوه بر این‌ها پدر و مادر و دیگر خویشاوندان و وابستگان فرزند حق دارند وی را ببینند. ولی دو نکته بسیار مهم وجود دارد که علم نسبت بدان‌ها برای شما حیاتی است.
-
نکته ابتدایی:
منع ملاقات فرزند برای طرف مقابل تا به دو مرتبه جزای نقدی و برای بار سوّم منجر به سلب حضانت فرزند خواهد شد.
-
نکته دوّم:
اگر که یکی از والدین فرزند حس نماید که برخلاف توافق، حضور فرزند نزد طرف مقابل منجر به ورود صدمه به فرزند می‌شود، میبایست به دادگاه رسیدگی کننده برود. دادگاه بعد از بررسی دلایل موجود به هنگامی‌که تشخیص بدهد حضانت و نگهداری از کودک به واسطه‌ی شخص مقابل برخلاف مصلحت او است، تصمیم دیگری می‌گیرد.
» آیا می‌توان درخواست افزایش نفقه فرزند را کرد!
بله. با استناد به افزایش قیمت‌ها و تورم بعضاً موقعیتی به وجود می‌آید که ارزش نفقه دریافتی کم می‌گردد. در این موقعیت‌ها دریافت کننده نفقه می‌باید دادخواستی را همراه با ادله در راستای افزایش میزان نفقه به دادگاه عرضه نماید.
» احکام خروج فرزند از کشور بعد از طلاق
براساس ماده‌ی ۴۲ قانون حمایت خانواده؛
«فرزند را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم یا شخصی که مسئولیت حضانت و نگهداری به آنان واگذار شده است، از محل اقامت تعیین شده بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر این‌که دادگاه آن را به مصلحت فرزند بداند و با در نظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌حق، این امر را اجازه دهد.»
دادگاه رسیدگی کننده بعد از موافقت با خارج نمودن فرزند از کشور، بنابر تقاضای ذی‌نفع، برای تضمین بازماندگان فرزند قرار تأمین مناسبی را در نظر خواهد گرفت.
حضانت فرزند از اهمیت بسیاری برخوردار است. پس شما مؤظف هستید به تمامی این نکات توجه نمایید. امیدواریم که ما در این مطلب از سروش عدل توانسته باشیم شما را به خوبی با احکام حضانت فرزند آشنا سازیم. حال شما می‌توانید در صورت وجود سؤالات بیشتر در این زمینه با مشاوران حقوقی ما در مجموعه سروش عدل تماس حاصل فرمایید. یا به صورت حضوری با وکلای متخصص خانواده ما ملاقات داشته باشید.
