✓ شرایط ممنوع الخروجی بدهکار مالی
حق آزادی در تردد و عبور و مرور جزئی از حقوق آدمی و از شرایط زندگی اجتماعی محسوب می‌شود. هر انسانی چنین حقی دارد که برای تردد از شهری به شهر دیگر و کشوری به کشور دیگر، با آزادی کامل اقدام بنماید. پس نمی‌توان کسی را از داشتن این حق منع نمود. از سویی دیگر هم، براساس قوانین جرم و مجازات نمی‌توان هیچ کس را مجازات کرد مگر بنابر حکم قانون. پس با حق آزادی در تردد و رفت و آمد می‌توان به چنین نتیجه‌ای دست یافت که، ما نمی‌توانیم مانع از خروج افراد از کشور بشویم. البته هنگامیکه به موجب قانون، امکان پیش‌گیری از خروج او وجود داشته باشد، چنین کاری ممکن است.
ممنوع الخروج نمودن افراد، جزئی از مواردی است که ما در بیشتر مواقع ضمن پرونده‌های کیفری بدان برخورد می‌کنیم. یعنی فرد به علّت انجام رفتار مجرمانه‌ای تحت پیگرد قانونی واقع می‌شود. و به هنگام مجرم شناخته شدن وی، به گونه موقت یا دائم از خارج شدن از کشور منع می‌گردد.
» موارد ممنوع الخروج کردن افراد عبارت است از؛
از چه راه‌هایی امکان دارد که شاکی و یا خواهان یک پرونده بتواند طرف مقابل خود را ممنوع الخروج نماید!
✓ ممنوع الخروجی بدهکار مالی بعد از قطعیت دادنامه از محاکم رسیدگی کننده
اگر که شخصی بدهی مالی به فردی دیگر داشته باشد اعم از این که این بدهی وجوه نقد باشد یا هرگونه مال دیگری. از سویی دیگر بنا بر رأی دادگاه بدهی بر او محرز و حکم بدهکاری او صادر و قطعی باشد. فرد نام‌برده شده مادامی که بدهی خویش را به طلبکار نداده باشد، از کشور نمی‌تواند بیرون برود. البته که بدهکار می‌تواند به همان شکل که قرار است بدهی خویش را تسویه بنماید با دریافت رضایت از طلبکار از کشور خارج گردد. در این مورد، اجازه کاملاً در اختیار طلبکار است که این کار را انجام می‌دهد و یا خیر! البته گاه ممکن است که طلبکار چندین نفر باشد. بدین هنگام، در صورتیکه حتی یکی از طلبکاران راضی نباشد، بدهکار نمی‌تواند از کشور خارج بشود.
✓ بدهکاران مالیاتی
اشخاصی که دارای بدهی قطعی به نهاد مالیات کشور هستند، براساس ماده‌ی ۱۷ قانون گذرنامه با انجام اقدامات لازمه از سوی دولت، از خارج شدن آن‌ها از کشور پیش‌گیری می‌شود. این اشخاص چون؛ متخلّفان ارزی و بدهکاران محکوم در محاکم رسیدگی کننده، همگی می‌باید تا به پایان رسیدن تسویه بدهی خود در کشور بنمانند. البته با وجود این تفاوت که گاهاً امکان دارد بدهکار بتواند از طلبکار شخصی رضایت اخذ نماید.لذا از طلبکاری که دولت است، چنین موضوعی ممکن نیست. به هنگامیکه افراد دارای بدهی‌های سنگین و زیاد مالیاتی باشند، حتی امکان دارد که گذرنامه هم برای وی صادر نگردد.
° نکته؛
بانک مرکزی اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از مدیران شرکت‌های خصوصی و دولتی که وام و تسهیلاتی از بانک‌های کشور اخذ نموده‌اند و جهت بازپس گرداندن بدهی خود اقدامی ننموده باشند، را هم ممنون الخروج خواهد کرد. البته که تا به هنگام تسویه وام و تسهیلات اوضاع به همین شکل باقی خواهد ماند.
✓ ارتکاب جرم از سوی افراد
اتباع ایرانی حال آن‌که در داخل کشور باشند یا خارج از کشور چنانچه که مرتکب برخی از اعمال شوند. که براساس قانون ایران جرم محسوب می‌گردد، همانند؛
کلاهبرداری، سرقت، ولگردی، خرید و فروش مواد مخدر یا پخش آن، فساد اخلاقی و هر موضوعی که نظم عمومی و اخلاق حسنه را بنابر قانون نقض نماید. به هنگام ورود به کشور امکان خارج شدن دوباره را ندارد و همانند این خواهد بود که از ابتدا داخل کشور چنین جرمی را انجام داده است. چنین افرادی میبایست دوران محکومیت خویش را پشت سر گذارند تا بتوانند از کشور خارج بشوند.
✓ تأثیر موقعیت اجتماعی و خانوادگی افراد
بعضی از ممنوعیت‌های خروجی به علّت اعمال و رفتار اشخاص نیست. بلکه به دلیل جنسیت و شرایط اجتماعی و خانوادگی آن‌ها حاصل می‌گردد. ممنوعیت خروج بانوان بدون اجازه زوج خود و یا جد و یا جد پدری از این قبیل ممنوعیت‌ها محسوب می‌شود. که تا زمان حصول اجازه مرد، این امکان محقق نخواهد شد.
از سویی دیگر هم در مواردی همانند؛ مهریه، به هنگامیکه زوجه مهریه خود را مطالبه کند و حکم دادگاه جهت تأدیه مهریه صادر گردیده باشد. مرد تا زمانیکه مهریه را پرداخت نکرده است یا اجازه همسر سابق خود را کسب ننموده است، اجازه خروج از کشور را ندارد. به عبارتی موقعیت زوج جهت پرداخت مهریه همسرش که امکان دارد از هم جدا شده باشند و یا نشده باشند، همانند شرایط بدهکار مالی است. بسیاری از بانوان به علّت وجود مقررات نابرابر در امر ازدواج و طلاق بدین اهرم اکتفا می‌کنند تا فرد موردنظر را تحت فشار قرار بدهند.
در برخی از موارد هم امکان دارد ممنوعیت خروج فرد از کشور به علّت مصالح اجتماعی و سیاسی باشد که با مسافرت‌های خارجی در تضاد است. از سویی هم دستور به صورت مستقیم از مقامات قضایی جهت پیش‌گیری از خروج این فرد صادر شده و ابلاغ بشود. طی این موارد هم تا کسب دوباره اجازه، امکان خروج از کشور برای شخص مدّنظر وجود نخواهد داشت.
» استثناهای مربوط به ممنوع الخروجی بدهکار مالی
در برخی از موقعیت‌های استثنایی امکان دارد شخص موردنظر مشمول شرایط ممنوع الخروجی که در بالا بیان نمودیم، باشد. حال جهت رفع آن هم اقدامات موردنیاز را انجام نداده باشد، لذا با این وجود جواز خروج از کشور را به دست آورد. یکی از این شرایط وجود بیماری صعب العلاج است که ثابت بشود در داخل کشور غیرقابل درمان است. حال آن‌که در خارج از کشور این امکان وجود دارد. جوازهای مربوط به سفر درمانی ضروری از جانب دادگاه صادر خواهد شد و موقتی می‌باشد.
» مدّت زمان اعتبار ممنوع الخروج بودن افراد چقدر است؟
ماده‌ی ۱۳۳ قانون آیین دادرسی کیفری چنین می‌گوید که؛ به هنگامیکه دادگاه چنین تشخیص بدهد می‌تواند ضمن صدور حکم مجازات، شخص را ممنوع الخروج بکند. حکم صادره تا بیست روز قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد و پس از آن قطعی خواهد شد. شش ماه اعتبار داشته و قابل تمدید نیز هست.
چنانچه که مرجع صادر کننده حکم یا دادگاه تجدیدنظر این قرار را نقض نماید، می‌باید سریعاً دستورات موردنیاز را جهت رفع منع خروج از کشور به مرجع ذیصلاح ارسال نماید.
» مراکز مسئول در راستای دستور ممنوع الخروجی بدهکار مالی
✓ دادسرا؛
دادسرا تحت عنوان ابتدایی‌ترین مرجع رسیدگی کننده به جرم و جنایت، اجازه صدور چنین دستوری را دارد. به عبارتی چنانچه که بعد از بازپرسی‌ها، فرد متهم معرفی شد و بازپرس یا دادستان چنین تشخیص بدهد که صدور چنین دستوری در آتی پرونده اثرگذار است، به دادستان کل اطلاع می‌دهد و ایشان جهت صدور دستور ممنوع الخروج نمودن متهم اقدام می‌کند.
✓ دادگاه‌های حقوقی
این مراجع قضایی در پرونده‌های مالی و بدهکاری اشخاص و نیز عدم اجرای تعهدات قانونی، به هنگامیکه حکم به محکومیت شخص بدهد، می‌تواند با درخواست طلبکار یا طلبکاران، از دایره اجرای احکام تقاضا کند تا دستورات موردنیاز را جهت ممنوعیت شخص از ترک کشور را ابلاغ کند.
✓ نهاد ثبت
چنانچه که شما جهت مطالبه مهریه و یا چک برگشتی یا هر گونه بدهی مبتنی بر سند رسمی به نهاد ثبت رجوع نمایید و وصول آن را خواستار شوید، می‌توانید همان‌جا تقاضای منع شخص از خروج را درخواست کنید.
✓ بانک مرکزی، نهاد دارایی، سازمان تأمین اجتماعی
این سه نهاد یاد شده جهت پیش‌گیری از خروج بدهکاران وام و تسهیلات بانکی، مالیاتی بیمه می‌توانند از دادستانی کل کشور خواستار شوند تا دستور ممنوع الخروجی آن‌ها صادر گردد.
» شیوه‌ی اطلاع از ممنوع الخروجی بدهکار مالی
اگر که شما مشمول یکی از موارد ممنوع الخروج شدن می‌باشید، لذا مطمئن نیستید که طرف مقابل شما چنین درخواستی داشته است و یا خیر و مایل نیستید پس از خرید بلیط و جمع نمودن وسیله‌ها در فرودگاه از این موضوع مطلع گردید، می‌توانید با رجوع به وب‌سایت اینترنتی اسناد املاک کشور جهت استعلام آنلاین در سامانه exitban.ssaa.ir با درج کد ملّی، از موقعیت خود اطمینان خاطر کسب کنید.
