دعوی فک رهن

عقد رهن عقدی است که با اراده طرفین عقد، که راهن و مرتهن هستند به وجود می آید. و به موجب آن، شخص راهن متعهد می گردد که در ازای طلب و دینی که نسبت به مرتهن داشته است. عین مرهونه ای را بسپارد. تا بدین طریق به او اطمینان دهد که دینش را می پردازد. زمانی که دین پرداخت شد مرتهن ملزم می گردد که مال راهن را که به عنوان وثیقه نزدش بوده بازگرداند. و در صورتی که امتناع کند و مال را عودت ندهد، این حق برای راهن به وجود می آید که با طرح شکایتی به طرفیت او، دعوی فک رهن را مطرح کند. و الزام مرتهن را به آزاد کردن عین مرهونه بخواهد. لازم به ذکر است که مرتهن قرارداد، همیشه شخص حقیقی نیست و می تواند با شخص حقوقی مثل بانک، نیز منعقد شود.

شرایط پذیرفته شدن دعوی فک رهن از سوی راهن

راهن زمانی می تواند به طرفیت مرتهن اقامه دعوی کند و آزاد سازی مال خود را خواستار شود که طلب خود را به او پرداخته باشد. در غیر این صورت اقامه دعوی فک رهن به نتیجه ای نرسیده است و دعوی رد می گردد. پس در بدوا امر بایستی مدرکی که دلالت بر پرداخت دین دارد به دادگاه ارائه داده شود. تا اثبات گردد که دینی بر ذمه شخص نیست. در صورتی که صحت ادعا، بر بانک محرز شود مرتهن را ملزم به آن می کند که مال مورد وثیقه را به راهن بازگرداند.

 شرایط استیفا مرتهن از عین مرهونه

در اینجا رای وحدت رویه وجود دارد که بیان می دارد مال مورد وثیقه هر چند تحت تصرف و مالکیت، مرتهن قرار گرفته است. اما برای او حق مالکیتی را ایجاد نکرده است. لذا او این حق را ندارد که مال امانی را به فروش برساند و آن را مورد نقل و انتقال قرار دهد و الا ضامن است. طبق رای شماره 620، مرتهن تنها نسبت به مال مرهونه، حق تقدم دارد نه حق مالکیت. اما اگر راهن بخواهد از تعهدی که نسبت به مرتهن داشته است، ممانعت به عمل آورد و دین خود را نپردازد. این حق برای مرتهن وجود دارد که از محل فروش مال مرهونه، طلب خود را استیفا کند.

شرایط فروش مال مرهونه توسط راهن

رای وحدت رویه شماره 620 بیان می دارد که عقد رهن موجب خروج، عین مرهونه از مالکیت راهن نیست. به بیان دیگر با انعقاد عقد رهن راهن مالکیت خود را نسبت به عین مرهونه از دست نخواهد داد. و همچنان صاحب حق است. اما برخلاف سایر اموالش، نسبت به نقل و انتقال مال مورد وثیقه با محدودیت مواجه بوده است و نمی تواند تا قبل از پرداخت دین خود به مرتهن آن مال را بفروشد یا به شخص ثالثی انتقال دهد. چرا که آن مال به عنوان وثیقه تحت تملک مرتهن قرا ر دارد. و در شرایطی حق استیفای طلب را به او میدهند.

حال فرض کنید عین مرهونه توسط راهن، به شخص ثالثی انتقال یافت در اینجا آیا معامله نافذ است؟

در پاسخ باید به رای وحدت رویه شماره 620 مراجعه کرد. و بیان داشت که اقدام به هرگونه معامله ای از سوی راهن اعم از خرید و فروش، انتقال سرقفلی و معاملاتی از قبیل که منافی با حقوق شخص مرتهن بوده نافذ نیست. علت غیر نافذ بودن معامله، وجود حقی است که مرتهن نسبت به عین مرهونه داشته است و او را نسبت به سایرین حق اولویت داده است.

شرایط حق فروش عین مرهونه توسط راهن

هرچند در بند بالا بیان داشتیم که انجام هر گونه نقل و انتقال تا قبل از تسویه طلب مرتهن ممنوع ست. اما در شرایطی قانون گذار حق عقد بیع را به راهن میدهد. و یا اقدام به انجام معامله مال مورد وثیقه که تعلق به مرتهن داشته است نماید.

رای وحدت رویه شماره 832 بیان می دارد که با تحقق عقد رهن، مالکیت عین کماکان از آن راهن بوده است و مرتهن به تبع طلب خود، تنها  نسبت به عین مرهونه حق عینی دارد. و می تواند با استناد به این حق طلب خود را استیفا کند. اما اگر حقوق مرتهن به نحوی از انحاء (جدا از فروش مالی که به عنوان وثیقه تحت مالکیت او میباشد.) تامین شود. انجام بیع نسبت به عین مرهونه، منافاتی با حقوق مرتهن نداشته است. و همچنین به صحت معامله خدشه ای وارد نمی سازد. ضمن آنکه به راهن حق دعوی فک رهن را به طرفیت مرتهن در فرضی که او از استرداد عین مرهونه ممانعت کردهمطرح کند.

شرایط خواستار الزام راهن به فک رهن توسط خریدار

فرض کنید که عین مرهونه در زمان تصرف مرتهن به فروش می رسد و فروشنده که راهن است ضمن عقد بیع آن را به خریداری می فروشد در اینجا تکلیف چیست؟ آیا خریدار می تواند خواستار تحویل مالی که در رهن بوده است باشد؟

با منعقد شدن عقد بیع عین مبیعه تحت مالکیت خریدار گرفته است و او صاحب مال است. و نمی توان به موجب اینکه مال در رهن مرتهن بوده است حق مالکیت او را سلب کرد. راه حل در اینجا این است که  اگر ملکی در رهن باشد و به فروش رود این حق برای خریدار است که الزام فروشنده (راهن) را به فک رهن بخواهد. و این امر منافاتی با حق عینی تبعی مرتهن ندارد. به بیان دیگر بر عهده راهن است که به نحوی دیگر اقدام به تاییدیه طلب مرتهن نماید تا به حقوق خریدار خدشه ای وارد نشود.

اگر مالی دیگر از راهن یافت نشد دو حالت وجود دارد:

فرض اول: شخص خریدار، برای خارج شدن مال از رهن متعهد می شود که از جانب راهن طلب مرتهن را بپردازد. و در موعدی دیگر برای وصول طلبش به او مراجعه کند.

فرض دوم: مالی از راهن یافت نمی شود و خریدار هم پرداخت طلب مرتهن را تقبل نمی کند.

اگر فرض اول تحقق یابد مال از حالت رهن خارج شده است و به خریدار انتقال می یابد. و اگر مرتهن بخواهد از فک رهن ممانعت کند راهن یا خریدار هر یک می توانند با طرح دعوی فک رهن به طرفیت او، خواستار آزاد سازی ملک باشند.

فرض دوم اشاره به عدم استیفای طلب مرتهن و باطل شدن بیع دارد. به بیان ساده تر از آنجایی که راهن یا خریدار هیچ یک حاضر به پرداخت طلب مرتهن نبوده اند و طلب وی پرداخت نشده است. او می تواند از فک رهن خودداری و مال را به بایع یا خریدار مسترد نکند.

 تکلیف خریدار متضرر نسبت به بیع باطل

درست است که طلب مرتهن بر هر طلب دیگری رجحان و برتری دارد. اما بایستی خسارات و ضرر و زیان خریدار نیز جبران گردد. لذا قانون گذار، راهن را  علاوه بر الزام به پرداخت طلب مرتهن به استرداد ثمن و خسارات خریدار ملزم کرده است.

دادگاه صلاحیت دار برای رسیدگی به دعوی فک رهن

دعوی فک رهن دعوی حقوقی است که رسیدگی به آن در دادگاه محل وقوع ملک به عمل می آید. و شخصی که راهن است با مطرح کردن دعوی به طرفیت مرتهن که می تواند شخص حقیقی باشد یا حقوقی فک عین مرهونه را خواستار می شود.

مدارک لازم برای دعوی فک رهن

ارائه کپی سند رهنی. راهن ملزم است که سند مالکیت یا مبایعه نامه ای که مثبت داشتن حق مالکیت او بوده پیوست دادخواست خود کند و آن را به دادگاه ارائه دهد.

ارائه کپی قرارداد رهنی. لازم است که راهن قراردادی که دلالت بر انعقاد عقد رهن داشته است را ضمیمه مدارک خود کند.

کپی کردن اسنادی که دلالت بر پرداخت بدهی و تسویه حساب از سوی راهن دارد. چرا که با اثبات کردن این مدرک است که راهن می تواند خواستار فک رهن عین مرهونه باشد.

 نتیجه گیری

 نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی موضوع حقوقی تحت عنوان  فک رهن پرداختیم. و بیان داشتیم که این دعوی ملکی چیست.و در چه شرایطی از سوی درخواست دهنده آن که شخص راهن بوده قابلیت پذیرش دارد . و به او حق طرح دعوی در دادگاه صلاحیت دار که دادگاه محل وقوع ملک است را میدهد. طبق نص صریح قانون، این دعوی تنها زمانی از سوی راهن قابل پذیرش است. که او طلب و دین به مرتهن را بپردازد.

پیشنهادات

ما در تیم حقوقی سروش عدل در تلاشیم که بهترین خدمات حقوقی در حوزه های مختلف ملکی، خانواده، کیفری، ثبتی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. شما جهت ارتباط با وکلای ما میتوانید از طریق راه های ارتباطی موجود در سایت با ما در تماس باشید.

 سوالات متداول

1.دعوی فک رهن چیست و در چه شرایطی از سوی راهن پذیرفته می شود؟

این دعوی حقوقی ملکی، زمانی از سوی راهن پذیرفته می شود که او بتواند اثبات کند طلب یا دینی که به مرتهن داشته است را پرداخت کرده است. اما مرتهن از فک رهن ملک او ممانعت به عمل می آورد. که در اینجا می تواند دعوی فک رهن را مطرح و الزام او را خواستار شود.

۲.چه مرجعی صلاحیت دار رسیدگی به دعوی راهن مبنی بر فک رهن را دارد؟

رسیدگی به دعاوی غیر منقول از جمله فک رهن در دادگاه محل وقوع ملک به عمل می آید.