قرارداد الکترونیکی و اصول و قواعد حاکم بر آن
قرارداد الکترونیکی همان گونه که از نامش پیداست قرار است در بستر فضای مجازی صورت بگیرد. و طرفین قرارداد،که موجب و قابل هستند بدون آنکه نیاز به حضور فیزیکی داشته باشند ایجاب و قبول خود را در محیط مجازی اعلام کنند. در این قرارداد شخص موجب پیشنهاد خود را که دلالت بر انعقاد قرارداد داشته اعلام می کند. و قابل صرفاً با فشار دادن دکمه تایید و امضای الکترونیکی که دلالت بر قبولی داشته باشد تاییدیه خود را اعلام می دارد. قرارداد الکترونیک، می تواند دربرگیرنده قرارداد وکالت یا سایر قراردادهای دیگرباشد. به بیان دیگر، طبق اصل آزادی قراردادها طرفین در انعقاد قراردادهای حقوقی مختلف صاحب اختیار هستند. و می توانند قرار دادهای حقوقی که مخالف موازین قانونی و شرعی نباشد فی مابین خود به صورت الکترونیکی منعقد کنند.
ماهیت قرارداد الکترونیکی
این قرارداد، در حیطه قراردادهای الحاقی قرار می گیرد. و شخصی که ایجاب کننده است از پیش متن قراردادی را تنظیم می کند و آن را در اختیار قبول کننده ایجاب قرار می دهد. شخص قابل، در قبولی یا رد ایجاب صاحب اختیار است. اگر آن را قبول کند و تاییدیه و امضای الکترونیکی خود را درج کند از آن تاریخ قرارداد حقوقی واجد اثر و اعتبار قانونی بوده است. و موجب و قبول کننده را به انجام تعهدات ضمن عقد ملزم می کند.
آیا قانون گذار قراردادهای الکترونیکی را واجد اعتبار قانونی می داند؟
هر چند قالب قراردادهای حقوقی را متعاملین ضمن یک قرارداد کاغذی تعیین می کنند. و ضمن عقد مفادی را به شرح ذیل تنظیم می کنند از جمله:
الف) مشخصات طرفین
ب) موضوع قرارداد
ج) تعهدات و مسئولیت های طرفین عقد
د) ضمانت اجرا
ه) شرایط فسخ
اما امروزه با گسترش اینترنت، افراد ترجیح می دهند که در قالب فضای مجازی، اقداماتی را از جمله انعقاد قراردادهای حقوقی را انجام دهند. و با امضا و تاییدیه الکترونیکی بدان اعتبار ببخشند. بسیاری از متعاملین در راستای اعتبار این قرارداد ممکن است دچار ابهام شوند. و فکر کنند که این قرارداد از نظر قانونی فاقد اعتبار است. اما باید گفت که قانون گذار در ماده 2 قانون تجارت الکترونیک به صراحت به اعتبار و صحت قراردادهای الکترونیکی اشاره دارد و آن را واجد اعتبار قانونی می داند. و به طرفین عقد این حق را می دهد که به وسیله رایانه یا تلفن همراه و یا هر وسیله ارتباطی مجازی، اسباب انعقاد عقد خود را فراهم کنند.
آیا قابل می تواند از قبول قرارداد الکترونیکی ممانعت کند؟
قابل، تا قبل از اعلام و پاسخ به ایجاب کننده می تواند از تصمیم خود عدول کند. و بعد از ارسال پاسخ به ایجاب و ارسال تاییدیه که دلالت بر قبولی دارد دیگر حق عدول از مفاد قرارداد الکترونیکی را نخواهد داشت.
آیا فوت و جنون متعاملین به صحت قرارداد لطمه وارد می سازد؟
بعد از پیشنهاد ایجاب کننده قابل باید در موعد زمانی تعیینی قبولی خود را اعلام کند. این قبولی ممکن است نسبت به قراردادهای حقوقی لازم یا جایز باشد مثل وکالت، در هر صورت قرارداد های الکترونیک، با اعلام قبولی قابل واجد اعتبار هستند و عواملی مثل فوت و جنون، آن را از بین نمی برد.
صحت قراردادهای الکترونیکی
برای اعتبار و صحت قراردادهای الکترونیکی، همانند قراردادهای سنتی باید تمامی اصولی که لازمه صحت یک قرارداد است و در ماده 190قانون مدنی بدان اشاره شده است رعایت گردد. تا قانون گذار به آن اعتبار دهد و آن قرارداد را واجد اعتبار و ارزش قانونی بداند.
ماده 190قانون مدنی شروط صحت قراردادها را این گونه بیان می دارد:
۱.طرفین عقد در زمان انعقاد قرارداد باید قصد و رضایت باطنی از انجام کار داشته باشند.
۲.طرفین باید، اهلیت داشته باشند و از روی اجبار و اکراه تصمیم به انجام معامله نگیرند.
۳.موضوعی که قرار است راجع به قراردادی منعقد شود باید مشخص و معین باشد. و هیچ گونه جهل و تردیدی نسبت به آن وارد نباشد.
۴.جهت معامله باید مشروع باشد.
ضمانت اجرای مفاد قرارداد الکترونیک
طرفین عقد باید به مفاد قرارداد پایبند باشد. و از تعهداتی که در مقابل یکدیگر داشته عدول نکنند. در غیر این صورت، نقض قوانین و مقررات آنها را در مقابل یکدیگر ضامن می کند و به طرف دیگر این حق را می دهد که با اثبات تخلف الزام شخص متخلف را از مرجع صلاحیت دار قضایی خواستار شود.
انعقاد قرارداد الکترونیک ایرانیان خارج از کشور
همان گونه که گفتیم انعقاد قرارداد الکترونیک قرار است در بستر فضای مجازی صورت بگیرد. و طرفین به صورت غیر حضوری قرارداد فی مابین خود را تنظیم کنند. پس حضور فیزیکی شرط قبولی معامله نیست. و این حق برای قابل است که تحت هر شرایطی قبولی خود را اعلام کند.
اما اگر قرار است انعقاد قرارداد به وکیلی واگذار شود. برای اعلام وکالت، باید شخصی که مقیم خارج از کشور است مراجعه ای به سامانه ثنا داشته باشد و بعد از ثبت اطلاعات و احراز هویت، جهت انتخاب وکیل به سامانه میخک که در راستای ارائه خدمات به ایرانیان مقیم خارج از کشور راه اندازی شده مراجعه کند. و انجام کلیه امور مربوط به تنفیذ قرارداد الکترونیک را به وکیل مربوط واگذار کند.
مزایا و معایب قرارداد های الکترونیک
- با تنظیم قرارداد الکترونیکی، از پرداخت هزینه دفتر خانه معاف خواهید شد.
- این قرارداد همان گونه که گفتیم از پیش آماده شده و تنها تاییدیه، شخص قابل را می خواهد پس تحقق آن در کوتاه ترین زمان ممکن مقدور است.
- تنظیم این قرارداد از راه دور می باشد و الزامی به حضور طرفین ندارد.
این قرارداد هر چند مزایایی دارد که مهم ترین آن صرف جویی در زمان و هزینه است. اما معایبی را دارد که ممکن است متعاملین را به سمت انعقاد قرارداد سنتی سوق دهد.
- در قرارداد های الکترونیکی طرفین با یکدیگر ملاقات حضوری ندارد. و نمی توانند به صورت رو در رو با یکدیگر تعاملی داشته باشند.
- شخص قابل حق اظهارنظر نسبت به تنظیم قرارداد ندارد و ملزم است که در صورت قبولی، مفاد قرارداد را بپذیرد و نسبت به آن متعهد باشد.
- عدم وجود قوانین خاص در رابطه با نحوه انعقاد و تنظیم قراردادهای الکترونیک.
نتیجه گیری
ما در این مقاله به بررسی قرارداد الکترونیک، که با گسترش اینترنت و فضای مجازی جای خود را به قراردادهای کاغذی داده است پرداختیم. بیان کردیم که همانند قراردادهای سنتی، طرفین این عقود که موجب و قابل هستند تصمیم می گیرند به صورت الکترونیکی اقدام به انعقاد قراردادی حقوقی نمایند. و طی تنظیم مفادی در ضمن قرارداد، خود را در مقابل یکدیگر ملزم نمایند.
پیشنهادات
ما در تیم حقوقی و داوری سروش عدل در تلاشیم که به همکاری وکلا و مشاورین حقوقی متخصص و زبده، در حوزه های مختلف به افرادی که درگیر مشکلات حقوقی هستند، بهترین خدمات را ارائه دهیم. جهت برخورداری از خدمات ما، می توانید از طرق ارتباطی که در سایت به آن اشاره شده با ما در تماس باشید.
برخی از سوالات متداول
۱.آیا قانون گذار قراردادهای الکترونیکی را واجد اعتبار می داند؟
طبق ماده ۲ قانون تجارت الکترونیک، این نوع قراردادهای حقوقی نیز واجد اعتبار هستند و طرفین می توانند به جای انعقاد قرارداد های سنتی، قرارداد فی مابین خود را به صورت الکترونیک منعقد کنند.
۲.آیا فوت و جنون به صحت قرارداد حقوقی خدشه ای وارد می کند؟
با اعلام قبولی و ارسال تاییدیه، قرارداد الکترونیک واجد اعتبار هستند و فوت و جنون به صحت قرارداد خدشه ای وارد نمی سازد.
