✓ قرارداد مرابحه چیست ؟

قرارداد مرابحه گونه‌ای خاص از معاهده بیع نامه می‌باشد. بیع حائز اهمیت‌ترین معاهده‌ای است که فقه‌های امامیه در کتاب‌های فقهی خود بدان پرداخته‌اند. بیع به معنی انتقال مالکیت مال از خریدار به فروشنده، در برابر پرداخت عوض آن می‌باشد. حال آن‌که فقه‌های امامیه از بیع تحت عنوان «الاجل العقود» یاد نموده‌اند. قسمت عمده‌ای از قواعد بیع ضمن حقوق مدنی، برگفته از کتاب فقهی نگارش شده به واسطه‌ی فقه‌های امامیه می‌باشد.

معاهده بیع در معاملات تجاری و داد و ستدهای بین مردم عرب قبل از اسلام متداول بوده است. قبل از ظهور اسلام به علّت رونق داد و ستدهای بین اعراب، اقسام گوناگونی از معاهده بیع تنظیم شده و به امضاء می‌رسد. پس از ظهور اسلام تعداد به‌سزایی از اقسام بیع متداول میان مردم نامشروع و باطل معرفی شده‌اند. ولی تعداد بسیاری از اقسام بیع نیز مورد تأیید دین اسلام واقع شده‌اند. قرارداد مرابحه از جمله انواع بیع می‌باشد که دین اسلام آن را تأیید می‌نماید و مازاد بر این‌ها، فقه‌های امامیه نیز ضمن کتاب‌های خود به بیان شرایط و ضوابط معاهده مرابحه مبادرت ورزیده‌اند.

» آیا می‌دانید قرارداد مرابحه چیست؟

امکان دارد در ابتدای امر این پرسش برای شما به وجود آمده باشد که، قرارداد مرابحه به چه معناست؟ به منظور پاسخ به این پرسش شما، در ابتدا معنا و مفهوم لغوی این عبارت را بیان خواهیم کرد. واژه مرابحه از ریشه ربح اخذ شده است و به معنی افزایش می‌باشد. مرابحه در واقع از جمله قراردادهای اسلامی و یکی از انواع بیع و مشابه؛ MARKUP PROFIT یا COST – PLUS به شمار می‌رود. در این نوع از بیع، فروشنده قیمت خریداری مال عنوان معامله را اعلام می‌دارد. حال آن مال را همراه با افزایش قیمت به فروش می‌رساند. ضمن قرارداد مرابحه فروشنده قیمت پایانی مال مورد معامله که دربرگیرنده هزینه خرید، جابه‌جایی، نگهداری و تعمیر مال است را به خریدار اطلاع خواهد داد. پس از آن مبلغ یا درصدی را تحت عنوان سود خود، بدان مبلغ می‌افزاید.

به عنوان نمونه فروشنده در زمان تنظیم قرارداد بیع اموال غیرمنقول اعلام می‌دارد که قیمت نهایی منزل مورد معامله پانصد میلیون تومان می‌باشد. حال آن را به قیمت هفتصد میلیون تومان مورد معامله قرار می‌دهد. بدین اساس، معامله نام‌برده شده به حالت مرابحه صورت می‌پذیرد. شما می‌توانید معاهده بیع کالا را هم بدین طریق انجام بدهید. پس ضمن تعریف قرارداد مرابحه می‌توان چنین بیان نمود که مرابحه بیعی می‌باشد که در آن کالای مورد معامله بیش از قیمت خرید و به همراه سود فروخته می‌شود. این معاملات زمانی صورت می‌گیرد که فروشنده قیمت خرید و مقدار سود خویش را به خریدار اطلاع می‌دهد.

» معین یا نامعین بودن قرارداد مرابحه به چه معنا می‌باشد!

مرابحه در واقع یکی از شیوه‌های تنظیم قرارداد بیع می‌باشد که فقه‌ها در کتاب‌های فقهی خویش به تعریف و معین نمودن شرایط و قواعد آن مبادرت می‌ورزند. به عبارتی، فقه‌ها بدین اساس به پرسش؛ قرارداد مرابحه به چه معناست؟ پاسخ می‌دهند. حال درون قانون مدنی تعریفی از قرارداد مرابحه بیان نگردیده است و قانون مدنی در قسمت مربوط به قرارداد بیع به این نوع از قرارداد اشاره‌ای نمی‌کند. عدم بیان مرابحه درون قانون مدنی دلیلی بر نامعین بودن و یا غیرقانونی بودن مرابحه نخواهد بود. چرا که قانون مدنی در ماده ۳۳۸ به گونه‌ای کلّی و جامع، به تعریف معاهده بیع پرداخته است. حال آن‌که این تعریف کلّیه‌ی قرارداد بیع که مشروع و قانونی است را شامل می‌شود. بیع مرابحه نیز یک معاهده مورد تأیید شرع دین اسلام می‌باشد و تحت شمول ماده‌ی ۳۳۸ قانون مدنی واقع می‌شود.

» عناصر تشکیل دهنده قرارداد مرابحه چیست؟

مرابحه از جمله انواع گوناگون قرارداد بیع می‌باشد.‌ از این جهت عناصر تشکیل دهنده آن عبارت می‌باشد؛

• بایع

فردی می‌باشد که مال موضوع معامله در مالکیت وی قرار دارد و آن را به حالت مرابحه، مورد معامله واقع می‌نماید‌.

• مشتری

فردی است که بعد از تنظیم و امضای بیع مرابحه، مالیکت مال مورد معامله به وی انتقال پیدا می‌کند.

• ثَمن معامله

بهای مال مورد معامله می‌باشد که از جانب بایع معین می‌گردد. قیمت پایانی مال مورد معامله برای بایع به علاوه وجهی که تحت عنوان سود بدو تعلق می‌گیرد، ثمن بیع مرابحه را ایجاد می‌نماید.

• مَبیع

مبیع نیز مال موضوع مرابحه می‌باشد که بعد از تنظیم و امضای معاهده به خریدار انتقال پیدا می‌کند.

» بیان چند نکته بسیار مهم

• بایع و مشتری دوطرف اصلی بیع مرابحه می‌باشد چرا که این معاهده به واسطه‌ی توافق آن‌ها ایجاد می‌شود. از این جهت می‌باید عاقل و بالغ و رشید باشند. چرا که افراد مجنون، صغیر و سفیه از اهلیت قانونی موردنیاز برای تنظیم و امضای معاهده برخوردار نمی‌باشند.
• افرادی که حکم ورشکستگی آن‌ها صادر گردیده است، از تصرف نمودن در اموال و حق و حقوق مالی خود منع گردیده‌اند. حال نمی‌توانند تحت عنوان بایع، اموال خویش را به حالت بیع مرابحه بفروشند. یا آن‌که اموال متعلق به سایرین را به حالت بیع مرابحه خریداری نمایند.
• مبیع و ثمن ضمن بیع مرابحه می‌باید معلوم نیز معین باشند. چرا که مجهول بودن آن‌ها منجر به باطل گردیدن معاهده خواهد شد.
• معامله کردن اموال موقوفه منع گردیده است و نباید به واسطه‌ی بیع مرابحه مورد معامله واقع شود.
• مبیع می‌باید ضمن عرف، ارزش و اعتبار اقتصادی داشته و خرید و فروش آن به صورت مشروع و قانونی بوده باشد. از این جهت کالاهای غیرقانونی همانند مشروبات الکلی و یا وسیله‌هایی که بدون ارزش اقتصادی می‌باشند نمی‌توانند به طریق مبیع مرابحه مورد معامله واقع بشود.

» در ارتباط با ویژگی‌های حقوقی قرارداد مرابحه بیشتر و بهتر بدانید :

در امتداد این نوشتار از خود به بیان چند ویژگی حقوقی حائز اهمیت در ارتباط با قرارداد مرابحه خواهیم پرداخت.

• لازم‌الاجراء بودن معاهده مرابحه

قرارداد مرابحه معاهده‌ای لازم‌الاجراء می‌باشد. بدین معنا و مفهوم است که مشتری و بایع بعد از امضاء و ایجاد بیع مرابحه، حق انحلال و برهم زدن آن را نخواهند داشت مگر در سه حالت؛

_ با توافق هم‌دیگر معاهده بیع را اقاله نمایند. به انعقاد معاهدات لازم به واسطه‌ی توافق و رضایت دوطرف قرارداد، در اصطلاح حقوق مدنی «اقاله معاهده» اطلاق می‌شود.

_ به واسطه‌ی یکی از خیارات پیش بینی گردیده ضمن قانون، بیع مرابحه را فسخ نمایند. خیارات از جمله مواردی می‌باشند که از جانب قانون‌گذار به منظور فسخ معاهدات لازم پیش‌ بینی گردیده‌اند. به عنوان نمونه؛ خریدار می‌تواند به هنگام اجتناب مشتری از پرداخت بهای مال مورد معامله با اکتفاء به خیار تأخیر ثمن، بیع مرابحه را فسخ بنماید‌. ضمن ماده ۳۹۶ قانون مدنی ده گونه خیار برای فسخ معاهدات لازم پیش‌ بینی گردیده است.

_ به هنگامی‌که مرابحه به حالت بیع شرط تنظیم گردیده باشد بایع می‌تواند با بهره‌گیری از حق فسخ خود، معاهده را منحل نماید. بیع شرط به معاهده بیعی اطلاق می‌گردد که بایع در آن شرط نموده باشد که تا مدّت زمانی مشخص حق فسخ و حق برهم زدن معاهده بیع را داشته باشد.

• حاوی عوض بودن قرارداد مرابحه

_ قرارداد مرابحه معاهده‌ای معوض می‌باشد. یعنی آن‌که مالکیت مبیع ضمن بیع به حالت رایگان به مشتری انتقال پیدا نمی‌کند. چرا که مشتری بایستی بهای آن را به بایع بپردازد.

_ به هنگامی‌که مشتری از پرداخت ثمن و بهای معامله امتناع ورزد بایع حق فسخ بیع مرابحه را پیدا می‌نماید و می‌تواند با تکیه بر خیار تأخیر ثمن آن را منحل نماید.

_ به علّت معوض بودن بیع مرابحه لازم خواهد بود که مبیع و ثمن برای دوطرف معامله به صورت معلوم و معین باشد. در غیر از این حالات معاهده بیع باطل می‌باشد.

• تملیکی بودن قرارداد مرابحه

سرتیتر اصلی معاهده مرابحه انتقال مالکیت مال از بایع به فروشنده می‌باشد به همین علّت قرارداد مرابحه در گروه معاهدات تملیکی واقع می‌شود.

و در پایان

حائز اهمیت‌ترین موضوع قبل از به امضاء رساندن هر قراردادی، علم و دانش از نکات حقوقی منوط بدان قرارداد می‌باشد. بدون تردید، آگاهی از قوانین و مقررات به شما این امکان را خواهد داد که از حقوق خود مطلع بشوید و بدانید در موقعیت‌های گوناگون از حقوق خود دفاع نمایند. برای این منظور، مطلوب‌ترین کار، سخن گفتن با یک مشاور حقوقی متخصص است. علاوه بر تمامی این‌ها شما می‌توانید به منظور اطمینان خاطر از قراردادی که به امضاء می‌رسانید، تنظیم آن را به یک مشاور حقوقی متخصص واگذار کنید. بدین هنگام است که در طول تنظیم قرارداد از روند انجام کار آگاه خواهید شد. شما می‌توانید در صورت نیاز به استفاده از این خدمات با ما در ارتباط باشید.