امور مربوط به چک و سفته
در روابط مالی و تجاری دو روش معمول برای انتقال وجه بالا و مدت دار وجود دارد. این دو روش را اصطلاحا چک و یا سفته می‌نامند. این دو سند تجاری در مسائل تجاری نقش مهمی را ایفا می‌کنند. به عنوان مثال مشتری برای انجام تعهد خود بابت پرداخت قیمت که ریشه در عقد بیع دارد. چک، سفته یا برات را در وجه فروشنده صادر میکند. یا مستاجر بابت اجرای تعهد خود مبنی بر پرداخت اجاره بها که مبتنی بر عقد اجاره است، می تواند در وجه موجر چک یا یکی دیگر از اسناد تجارتی را صادر کند. در این مطلب از مرکز حقوقی و داوری بین المللی سروش عدل، نکات حقوقی مهم چک و سفته که هر شخصی باید از آن مطلع باشد را بررسی می کنیم.
حوزه حقوقی و کیفری چک و سفته
چک جنبه کیفری دارد ولی سفته حقوقی است. این موضوع یعنی اینکه اگر شخصی چکی به صورت بلامحل صادر کند به معنای جرم است. ولی در در صورتی که در زمان سررسید پرداخت سفته اقدام انجام ندهد پرداخت نکردن سفته به منزله جرم نیست. لازم به ذکر است که در صورتی که طرف دعوی سفته اقدام به شکایت کرده تا در نهایت شخص صاحب سفته در دادگاه متهم شناخته شود، متهم بازداشت و حکم جلب وی صادر می‌شود. ولی سوءپیشینه کیفری برای فرد در نظر گرفته نخواهد شد و نمی‌توان گفت که آثار کیفری چک را داشته باشد.
قوانین مربوط به چک و سفته
در قوانین چک اینگونه آمده است که صادر کردن چک در وجه خود صاحب چک امکان پذیر است. ولی این موضوع در رابطه با سفته صادق نیست.
گرفتن دسته چک محدودیت قانونی و تشریفات دارد ولی تهیه سفته بدون محدودیت و آسان است.
درج مبلغ در سفته به طور معمول محدود به مبلغی است که در برگه سفته چاپ شده است. ولی درج مبلغ در چک به صورت نامحدود است.
بر اساس قوانین کشور پرداخت خسارت برای چک با مصوبه ای که در مجمع تشخصی مصلحت نظام صورت گرفته است. به صورت حتمی از تاریخ سر رسید چک است و در این زمان محاسبه می‌گردد. ولی در رابطه با سفته این موضوع کمی متفاوت است و ممکن است که در شرایطی از تاریخ مطالبه و یا طرح دعوا و یا طبق موادی مشخص از قانون تجارت کشور، از تاریخ واخواست سفته محاسبه شود.
همچنین
مهلت واخواست در چک جهت استفاده از مزایای تجاری آن، ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید است ولی در مورد سفته، ظرف ۱۰ روز از تاریخ سررسید است.
به طور کلی شناسایی افرادی که چک صادر می‌کنند بسیار ساده تر از افرادی است که سفته در اختیار دیگران می‌گذارند.
امضای پشت چک به معنای ظهرنویسی است که این موضوع در سفته در حقیقت به معنای ضمانت تلقی می‌شود.
چک در زمان صدور و یا سررسید باید دارای محل در بانک محال علیه باشد ولی محل در مورد سفته مصداق و معنا ندارد.
عمده ترین تفاوت های برات و سفته
مزیت اصلی سفته نسبت به چک، دسترسی و تهیه سریع و آسان آن می باشد بطوریکه با پرداخت مبلغ اندکی به عنوان مالیات، صاحب یک برگ سفته خواهید شد. برخلاف چک که دریافت آن از بانک، شرایط خاصی دارد. از جمله داشتن حساب جاری با گردش مالی مناسب و همچنین عدم سوء سابقه چک برگشتی، عدم بدهی بانکی و …
چک از لحاظ حقوقی سند قوی تری محسوب می شود. به طوریکه عدم پرداخت آن علاوه بر مسئولیت حقوقی، مجازات کیفری صادر کننده را نیز به دنبال دارد و صدور چک بلامحل یک جرم کیفری می باشد.
تفاوت بعدی در نحوه وصول این دو سند می باشد که این نیز مزیتی دیگر برای چک به حساب می آید.
سفته در صورت عدم پرداخت فقط با مراجعه به دادگاه حقوقی و طرح دادخواست قابل مطالبه است، ولی چک از آنجایی که سند رسمی در حکم لازم الإجرا می باشد، علاوه بر آنکه از طریق دادگاه، قابل مطالبه است، از مسیر ساده تر یعنی صرفا مراجعه به اداره اجرای اسناد واقع در اداره ثبت نیز قابل مطالبه است.
تفاوت بعدی
در هزینه واخواست سفته نسبت به چک می باشد، به این ترتیب که در مورد چک در صورت خالی بودن حساب، گواهی عدم پرداخت با هزینه کمی از بانک دریافت می شود. در حالیکه برای دریافت گواهی واخواست سفته باید هزینه بالاتری، ( یعنی دو درصد مبلغ سفته) را پرداخت کرد.
چک اصولا و قانونا برای پرداخت های لحظه ای و به جای پول تعبیه شده است در حالیکه سفته وسیله ایست که از طریق آن صادر کننده متعهد می شود که اعتباری را برای دریافت کننده در بانک لحاظ کند.
تفاوت دیگری که چک با سفته دارد این است که برای داشتن چک نیاز به مقدماتی است. شما باید در بانک حساب جاری داشته باشید تا بتوانید به نام خود چک صادر کنید. برای باز کردن حساب جاری هم نیاز است به بانک ثابت کنید. که منبع مالی مستمر دارید و می‌توانید پول‌های تعهد شده را از آن منبع تامین کنید. در صورتی که سفته را می‌توانید خیلی راحت و با پرداخت مبلغ معینی بخرید.
شرایط برگشت زدن چک و سفته
برای برگشت زدن چک اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک یک نکته الزامی است. که در رابطه با سفته این نکته اهمیتی ندارد. و می‌توان سفته را مستقیما بدون واخواست کردن با درخواست طرح دعوای در دادگاه مبلغ آن را مطالبه کرد.
صدور گواهی عدم پرداخت چک در حکم واخواست چک به صورت رایگان توسط بانک انجام می‌پذیرد. و بانک برای صدور گواهی عدم پرداخت چک هزینه ای نمی گیرد. ولی واخواست سفته هزینه زیادی دارد و ۲ درصد مبلغ سفته را باید بابت واخواست سفته بپردازید.
اخذ دسته چک از بانک هزینه‌ای برای متقاضی ندارد و با اقدام به دریافت آن می‌تواند دسته چک دریافت کرد. ولی برای سفته بخصوص در مبالغ بالا و تعداد زیاد هزینه زیادی برای چاپ آن دریافت می‌شود. و بر اساس مبلغ چاپ شده در سفته مالیات اخذ می‌شود.
همچنین
با استناد به چک و گواهی عدم پرداخت آن می توانید بدون واریز خسارت احتمالی به صندوق دادگستری، اموال بدهکار را توقیف کنید. ولی در مورد سفته حتماً باید آن را واخواست کنید تا بتوانید از این مزیت استفاده نمایید.
امضای چک قابل انکار نیست ولی امضای سفته قابل انکاراست. به این دلیل که برای اینکه صادر کننده چک بخواهد ثابت کند که امضا مال اونیست باید برای انکار خود دلیل موجه همچون مفقودی سرقت و… بیاورد. ولی صادر کننده سفته می تواند بگوید امضای من نیست و هیچ دلیلی هم بر انکار خود لازم نیست ارائه نماید.
اگر چک را مدیر عامل شرکت یا نماینده صاحب حساب امضاء کند، بر اساس ماده ۱۹ قانون صدور چک، خود مدیر عامل و نماینده با صاحب حساب چک متضامناً مسئول پرداخت وجه چک هستند. در صورتی که اگر شخص مدیرعامل اقدام به سفته شرکت را امضا کند. خود مدیرعامل مسئول نبوده و فقط این شرکت است که ملزم به پرداخت وجه سفته است.
سخن آخر
چک و سفته دو سند تجاری پرکاربرد در روابط شغلی و کاری افراد به شمار می‌روند. مردم در معاملات و مبادلات تجاری خود به وفور از این دو سند استفاده می‌کنند. یکی از مزایای چک نسبت به سفته این است که برگشت زدن چک به آسانی و به سرعت از طریق بانک قابل انجام است. در حالی که واخواست سفته زمانبر و دارای مراحل خاصی است.
موسسه حقوقی و داوری سروش عدل با کادری از وکلای پایه یک خبره و با تجربه و وکلای اسناد تجاری به خصوص وکیل متخصص سفته که امروزه بسیار مورد استفاده قرار میگیرد و با پیشینه‌ای درخشان در ارائه مشاوره‌های موثر حقوقی و انجام موفقیت آمیز پرونده‌های متعدد درخدمت شما عزیزان می‌باشد. برای هرگونه مشاوره در این زمینه می توانید با تیم وکلا و حقوقدانان ما در مرکز حقوقی و داوری سروش عدل در ارتباط باشید. تمام قد تا آخرین قدم از حقوق شما دفاع می کنیم.
