✓ معامله فضولی چیست ؟
معامله فضولی در واقع، معامله‌ای می‌باشد که در بطن آن مالک از معامله یا رضایت ندارد! و یا آن‌که از انجام معامله بی‌خبر است. در معاملات فضولی فرد بدون آن‌که صاحب یک مال باشد و یا از صاحب مال اذن یا وکالتی در اختیار خود داشته باشد، اقدامات، جهت فروش مال را انجام می‌دهد. حال آن‌که قطعاً می‌دانید، یکی از شروط معامله، وجود رضایت مالک است. چنانچه که بدون رضایت مالک معامله انجام شود، آن نیز غیرنافذ خواهد بود. پس تا رضایت مالک به دست آورده نشود، معامله صحت و سقم ندارد. جهت کسب اطلاعات از جوانب مختلف این معامله، پیشنهاد می‌کنیم تا پایان این مطلب از سروش عدل همراهی‌مان کنید.
✓ ارتباط معامله فضولی و ماده‌ی ۲۴۷ قانون مدنی؛
جهت کسب اطلاعات بیشتر شما از معامله‌ی فضولی و اثبات آن به طُرق قانونی، ماده‌ی ۲۴۷ قانون مدنی را بیان می‌کنیم؛
«معامله به مال غیر، جز به عنوان ولایت یا وصایت یا وکالت، نافذ نیست. ولو، این که صاحب مال باطناً راضی باشد. ولی اگر مالک یا قائم مقام او پس از وقوع معامله آن را اجازه نمود در این صورت معامله، صحیح و نافذ می‌شود.»
✓ انواع معامله فضولی کدام است؟
در مجموع معامله‌ی فضولی بر دو نوع می‌باشد؛
» معامله‌های فضولی تملیکی؛
ضمن معاملات فضولی از نوع تملیکی فرد فضول، مالی را بدون کسب رضایت صاحب آن، به فردی دیگر می‌فروشد.
» معامله‌های فضولی عهدی؛
ضمن این قبیل از معاملات هم بدین حالت است که فرد به حساب شخصی دیگر متعهد می‌گردد، معامله‌ای را برای فرد دیگری به انجام رساند.
براساس آن‌چه که قانونگذار در بطن ماده‌ی ۶۷۴ قید نموده است؛
«مؤکل باید تمام تعهداتی را که وکیل در حدود وکالت خود کرده است، انجام دهد. در مورد آن‌چه که در خارج از حدود وکالت انجام شده است، مؤکل هیچ گونه تعهد نخواهد داشت. مگر این‌که اعمال فضولی وکیل را صراحتاً یا ضمناً اجازه کند.»
توجه داشته باشید که؛
ضمن این ماده‌ی قانونی مقصود ما از وکیل همان معامله کننده‌ی فضولی می‌باشد. او در این‌جا از چهارچوب اختیارات خود بیرون رفته است.
✓ حکم مربوط به معامله فضولی؛
این معامله‌ها بر سه نوع معامله فضولی
- صحیح.
- باطل.
- غیرنافذ.
تقسیم میشوند.
✓ مقصود از معامله‌ی فضولی غیرنافذ؛
معامله‌ی غیرنافذ، در واقع معامله‌ای است که در بطن آن یک عیبی وجود داشته باشد. پس به عبارتی نه باطل و نه درست است. صحت و سقم معامله بستگی به حل و برطرف نمودن آن عیبی است که منجر به غیرنافذ گردیدن معامله شده است. ضمن معاملات فضولی این عیب همان عدم وجود رضایت مالک است. به هر زمان که رضایت مالک به دست آید، عیب موجود برطرف گردیده و معامله صحت خود را به دست می‌آورد. رضایت مالک هم می‌تواند به صورت صریح و هم به صورت ضمنی باشد. مقصود از رضایت صریح این است که، مالک به گونه‌ای لفظی و صریح رضایت خود را اعلام دارد. ولو، ضمن رضایت ضمنی، مالک با ارائه اذن و وکالت به فرد دیگری (فضول) رضایت خویش را از انجام معامله اعلام می‌کند.
بهتر است خاطر نشان شویم؛
«اجازه‌ی مالک به هنگامی شرط است که او دارای اهلیت باشد. یعنی صغیر یا مجنون و سفیه نباشد.»
✓ به چه هنگام معامله‌ی فضولی باطل اعلام می‌شود!
معامله‌ی فضولی به دو هنگام باطل یا فسخ اعلام خواهد شد؛
- به هنگامیکه شخص مالک پس از در جریان قرار گرفتن از معامله، فقدان رضایت خود را اعلام دارد. در این زمان معامله فضولی باطل اعلام می‌شود.
- چنانچه وکالتی که فرد وکیل برعهده خود گرفته است، مطابق با برخی از علل باطل گردیده باشد. سپس، بعد از آن، جهت انجام معامله اقدام نماید. در این زمان معامله فضولی باطل اعلام می‌شود.
در بطن ماده ۲۵۱ قانون مدنی این گونه آمده است که؛ »رد معامله‌ی فضولی، به هر لفظ یا فعلی که بر عدم رضای به آن، دلالت کند، حاصل می‌شود.»
✓ اشخاص مداخله کننده در معامله‌ی فضولی؛
ضمن معاملات فضولی سه شخص مداخله می‌نمایند؛
» مالک؛
مالک همان فردی است که صاحب حقیقی مال است. بنابراین او از معامله بی‌خبر بوده یا از انجام معامله رضایت ندارد. جهت صحت یک معامله، وجود رضایت مالک شرط اصلی و اساسی است.
» فضول؛
فضول کسی است که جهت فروش یک مال اقدامات لازم را به انجام رسانده است. البته خود صاحب مال نبوده و بدون وجود مالک قصد فروش آن را نموده است.
» اصیل؛
شخص اصیل نیز فردی است که ضمن معاملات فضولی با فضول جهت انجام معامله اقدام می‌نماید.
لطفاً به این نکته توجه داشته باشید؛
دائماً فضول با قصد و نیت بد، جهت انجام معامله‌ی فضولی اقدام نمی‌نماید. گاهاً امکان دارد او قصد و نیت خوب و خیرخواهی داشته باشد. حال آن‌که با وجود تمامی این شرایط معامله‌ی فضولی اثرات و تبعات حقوقی مخصوص به خود را برجای می‌گذارد. از سویی چنانچه که شخص فضول با قصد و نیت بد جهت انجام این معامله اقدام نموده باشد، جرم تلقّی شده و مجازات مخصوص به خود را شامل می‌شود.
✓ اثرات حقوقی معامله‌ی فضولی چیست!
چنانچه که ما تمایل به بررسی اثرات معامله‌ی فضولی داشته باشیم، خواهیم دید که، اجازه‌ی تنفیذ و پایبندی از جانب اصیل حائز اهمیت ترین آنهاست.
به گونه‌ای جامع معامله پیش از اجازه و یا رد مالک صحیح نبوده و باطل هم نیست. ولو در شرایطی واقع شده است که، بدان غیرنافذ اطلاق می‌شود و تا به هنگامیکه اجازه‌ی مالک به دست نیاید در هم شرایط پابرجاست. قانون مدنی ضمن ماده‌ی ۲۵۲ بدین حالت ذکر نموده است که؛ «لازم نیست اجازه یا رد فوری باشد. اگر تأخیر موجب تضرر طرف اصیل باشد مشارالیه می‌تواند معامله را به هم بزند.» ممکن است برای شما این سؤال به وجود آید که اگر مالک فوت نماید چه خواهد شد! البته که ضمن ماده‌ی ۲۵۳ قانون مدنی بدین نکته هم اشاره شده است، «در معامله‌ی فضولی اگر مالک قبل از اجازه یا رد فوت نماید، اجازه یا رد با وراث است.»
✓ اظهارنامه مربوط به معامله‌ی فضولی؛
آیا می‌دانید اظهارنامه به چه معناست!
اظهارنامه در واقع نوعی اوراق قضایی می‌باشد که ضمن آن فرد برای مطالبه‌ی حق و حقوق خویش با ابلاغ اظهارنامه به گونه‌ای رسمی جهت اقامه‌ی دعوی اقدامات لازمه را انجام می‌دهد. به عبارتی با ابلاغ اظهارنامه است که فرد می‌تواند هر نوع تعهدی که صورت گرفته است را به فرد متعهد خاطر نشان نماید. جهت به ثبت رساندن اظهارنامه لازم است به مراجع رسیدگی کننده و دفاتر ارائه دهنده‌ی خدمات قضایی بروید. مازاد بر آن شما می‌توانید با رجوع به وب‌سایت الکترونیکی، به شیوه‌ی الکترونیکی نیز اقدامات ثبت را انجام دهید.
در نگارش اظهارنامه لازم است شما به برخی از نکات توجه نمایید. شما نباید مطلبی نامناسب قید کنید، چرا که امکان دارد در آتی این مطالب علیه خود مورد استفاده قرار بگیرد. در نگارش اظهارنامه نباید از واژگان و اصطلاحات غیراخلاقی بهره گرفت. نیز نباید مطالب و منابعی کذب و تهمت‌آمیز به فرد مقابل چسباند که حاوی عواقب و فرجام بد شود. قید هر مطلبی باید به همراه ارائه اسناد و مدارک محکمه پسند باشد. به عبارتی بهتر اظهارنامه یک نمونه هشدار برای مخاطب شما است. او باید متوجه گردد به هنگام حل و فصل نشدن اختلافات، اقدامات قانونی علیه او شکل خواهد گرفت.
✓ نتیجه گیری؛
دوستان عزیز ما در این مطلب از سروش عدل سعی نمودیم شما را با جوانب گوناگون معامله فضولی اعم از وجود رضایت مالک، نبود آن و شرایط معامله حتی شکایت از جانب او و اثرات قانونی، آشنا سازیم. حال آن‌که شما می‌توانید به هنگام وجود سؤالات بیشتر در این زمینه با مشاوران حقوقی ما تماس حاصل فرمایید. قطعاً شما هم همانند ما می‌دانید به هنگام عدم توجه و فقدان علم حقوقی می‌تواند به شما اضرار مالی بسیاری در این مسیر وارد آورد.
