وجه التزام در قرارداد و تبعات حقوقی آن

قراردادها بر اساس اراده و خواست طرفین آن شکل میگیرند و تحقق می یابند. حال سوال اصلی اینجاست که اگر طرفین از ایفای تعهدات خود سرباز زنند تکلیف چیست؟  آیا با تبعات حقوقی آن آشنایی دارید؟

مرکز حقوقی و داوری سروش عدل شما را با نکات بیشتری درباره این موضوع آشنا می نماید.

وجه التزام چیست؟

نوعی شرط ضمن عقد است که مختص عقود تملیکی است. احتمالا با ماده ی 10 قانون مدنی آشنایی دارید. بر اساس این ماده تمامی قراردادهای خصوصی در صورت قانونی بودن نسبت به طرفین آن نافذ است. لازم الاجرا بودن هم شرط دیگریست که باید به آن توجه داشت. اما همیشه این امکان وجود دارد که یکی از طرفین قرارداد از ایفای تعهدات خود سرباز زند. برای چنین مواقعی قانون گذار وجه التزام را پیش بینی کرده تا اطمینان لازم در این زمینه حاصل شود.

این مبلغ نوعی تعیین خسارت قانونی است که طرفین قرارداد می توانند در متن قرارداد لحاظ کنند. اگر طرفین قرارداد از انجام تعهد خود خودداری کنند یا عملی خلاف مفاد قرارداد از آنها سر باز زند امکان جبران خسارت برای طرف زیان دیده وجود دارد.

نحوه تعیین وجه التزام

وجه التزام از فقه اسلامی به قانون مدنی راه پیدا کرده و سالهاست که در عقود تملیکی شناخته میشود. پس از شکل گیری قرارداد می توانید توافق خود را مبنی بر شرایط پرداخت وجه التزام اعلام کنید. همچنین تعیین این موضوع در قرارداد جداگانه ی دیگری هم امکان پذیر است. این قرارداد ضمیمه ی قرارداد اصلی خواهد شد. این مبلغ با نام جریمه دیرکرد هم شناخته می شود.

باید بدانید که امکان کم و زیاد کردن این مبلغ توسط قاضی دادگاه وجود ندارد. در واقع مبلغیست که صرفا بر اساس اراده ی طرفین قرارداد تعیین می شود. ماده ی 230 قانون مدنی هم در همین راستاست. بر اساس این ماده قاضی نمی تواند میزان آن را بیشتر یا کمتر از مبلغ مقرر شده نماید.

امکان تغییر این مبلغ پس از توافق طرفین وجود ندارد و طرفین ملزم به پرداخت آن خواهند بود.

وجه التزام نوعی ضمانت قانونی برای ایفای تعهدات ناشی از قرارداد به حساب می آید. ضمانتی که در ورای آن نوعی حمایت قانونی ویژه هم وجود دارد.

در بسیاری موارد این مبلغ به صورت روزشمار محاسبه می کنند.

وجه التزام مختص چه عقودی است؟

همانطور که اشاره کردیم این مبلغ مختص عقود تملیکی میباشد. عقود تملیکی قراردادهایی هستند که مالکیت مبیع توسط قرارداد به شخص دیگری منتقل می شود. مانند قرارداد خرید و فروش املاک و قراردادهای اجاره . قانونگذار برای چنین قراردادهایی حمایت های قانونی ویژه ای در نظر میگیرد و عدم اجرای تعهدات را جایز نمی داند. در حقیقت در کنار آزادی اراده ی افراد برای تشکیل قرارداد، اهرم فشاری هم بابت ایفای تعهداتشان وجود دارد.

شرایط دریافت وجه التزام

این نکات با توجه به مواد 226 تا 230 قانون مدنی در نظر گرفته شده است.

• قرارداد شما باید در چارچوب قوانین شکل بگیرد و تمامی مفاد آن قانونی باشد.
• عدم ایفای تعهد ناشی از مفاد قرارداد بوده که قبلا مورد توافق و پذیرش طرفین آن قرار گرفته است.
• باید ثابت کرد که عدم انجام تعهد طرف مقابل، خسارت منطقی و حتمی وارد کرده است.
• زمانی می توان وجه التزام را خواستار شد که موعد مقرر برای انجام تعهد فرا رسیده ولی تعهدی انجام نشده است.
• باید ثابت شود که دریافتاین مبلغ از نظر قانونی و عرفی قابل قبول است.
• باید علت عدم انجام تعهد طرف مقابل را بررسی کرده و بدانید به چه علتی انجام نشده است. در صورتی که ثابت شود عوامل خارجی در این قضیه دخیل بوده که خارج از توان فرد می باشد دریافت آن منتفی است.

نحوه دریافت وجه التزام

اگر یکی از طرفین قرارداد از ایفای تعهدات خود سرباز زند حق مطالبه ی وجه التزام برای طرف مقابل ایجاد می شود. برای مطالبه ی آن باید نکات فوق را در نظر داشت. اگر عدم انجام تعهد ناشی از اختیار فرد شناخته شود، می توان تقاضای وجه التزام را مطرح کرد.

برای دریافت طرفین می توانند بدون مداخله ی مقام فضایی نسبت به آن اقدام کنند. در صورت عدم توافق، خواهان باید دادخواست خود را تقدیم دادگاه صالح نماید. بر اساس ماده ی 515 قانون آیین دادرسی کیفری خواهان می تواند  دادخواست را ضمن دادرسی یا به صورت جداگانه تقدیم محکمه نماید. این در صورتیست که خوانده محق به پرداخت وجه التزام باشد. در صورتی که محق نبودن او ثابت شود امکان تقاضای خسارت برای خوانده هم وجود دارد. اما باید توجه داشت وجه التزام غیرمتعارف و با مبلغ بالا قابل مطالبه و قانونی می باشد. زیرا طرفین با اراده ی خود به توافق و پذیرش رسیده اند.

انواع وجه التزام

• عدم انجام تعهد
• تاخیر در انجام تعهد

هریک از موارد فوق شرایط قانونی دارند و باید در قرارداد به آنها اشاره کرد. در تعریفی کوتاه وجه التزام عدم انجام تعهد، مختص عدم ایفای تعهدات طرفین میباشد.در واقع تاخیر در انجام تعهد برای شرایطسیت که در زمان نوشته در قرارداد تعهدات ناشی از قرارداد اجرا نشده باشد. این مبلغ در صورتی قابل مطالبه است که همزمان با عقد قرارداد به آن اشاره گردیده باشد. اگر طرفین در زمان عقد قرارداد به موضوع وجه التزام اشاره نکنند دیگر امکان مطرح کردن و مطالبه ی آن وجود ندارد. حتی اگر عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد از طرفین قرارداد سر بزند.

یک نکته ی دیگر اینکه اگر تعهد از چندین بخش تشکیل شده باشد دو حالت زیر را باید در نظر داشت:

• می توان وجه التزام را با توجه به بخش انجام شده ی تعهد در نظر گرفت.
• می توان کل وجه التزام را خواستار شد حتی اگر بخشی از تعهد انجام شده باشد.

 نتیجه گیری

وجه التزام یا خسارت دیرکرد نوعی حمایت قانونی برای طرفین مقابل قرارداد به وجود می آورد. اما مطالبه و پرداخت آن قوانین و شرایط ویژه ای را داراست که در قانون صراحتا بیان گردیده است. تا حدودی با این موضوع و آثار قانونی آن آشنا شدید. اگر خواهان مطالبه ی وجه التزام ناشی از قرارداد خود هستید. و یا خود را محق به پرداخت آن نمی دانید یک وکیل باتجربه گزینه ی فوق العاده خوبی خواهد بود. برای هرگونه مشاوره در این زمینه می توانید با مرکز حقوقی و داوری سروش عدل در ارتباط باشید. تیمی از باتجربه ترین و متخصص ترین وکلا و حقوقدانان مرکز ما تا انتهای راه با شما هستند.