تصرف در مال مشاع

تصرف در مال مشاع، همان گونه که از نامش پیداست قرار است نسبت به یک مال مشاعی که شرکای متعددی در آن حق مالکیت داشته اند صورت بگیرد. و شریکی بدون آنکه اذنی از جانب مالکین ملک مشاعی داشته باشد، مال را از حیطه تصرفات آنها خارج سازد. و امکان بهره برداری را از مالکین سلب کند. رفتار شریک در اینجا مصداق تصرف عدوانی بوده است. و او ملزم به آن است که رفع تصرف کند و مال را به مالکین بازگرداند.

البته لازم به ذکر است که این تصرف عدوانی قرار نیست الزاما از سوی یکی از شرکا مال مشاعی صورت بگیرد. بلکه ممکن است از سوی شخص ثالثی غیر از شریک مال انجام شود. و موجب گردد که مال از تصاحب مالکین اصلی مال مشاعی خارج شود. مصداق هر دو رفتار تصرف بوده اما در رابطه با نحوه شکایت از متصرف، اولی را بایستی در محکمه حقوقی مطرح  و شکایت دوم را، من باب اینکه مصداق یک رفتار مجرمانه می باشد در دادگاه کیفری به طرفیت متصرف مال، مطرح کرد.

شکایت از متصرف

نحوه طرح شکایت، حسب اینکه تصرف به واسطه شریک مال صورت گرفته باشد. یا شخص ثالث متفاوت بوده و موضوعی است که مالک بایستی قبل از طرح دعوی خود بدان توجه کند. تا دعوی وی به علت عدم صلاحیت مرجع رسیدگی کننده رد نشود.

شکایت حقوقی مالک به طرفیت متصرف

فرض کنید شما به همراه چند نفر مالک دیگر، حق مالکیت بر مال مشاعی را دارید که هنوز افراز نسبت به آن صورت نگرفته است. برای آنکه تصرفات مادی شما قانونی باشد بایستی اذن سایر مالکین را داشته باشید. در غیر این صورت مطابق ماده 582 قانون مدنی، تصرفات شما غیر قانونی میباشد. و علت آن است که شما از شریکی که مالک مال مشاعی بوده اذن تصرف نداشته اید. لذا ضامن بوده اید و مالک میتواند با طرح شکایت به طرفیت شما رفع تصرف را خواستار شود. و حتی من باب مدت ایام تصرف، از شما اجرت المثل مطالبه کند.

شکایت کیفری مالک به طرفیت متصرف

مصداق این موضوع زمانی است که شخص ثالثی غیر از شریک مال مشاعی، به عنوان متصرف بدون آنکه اذنی داشته باشد به صورت غیر قانونی در ملک ورود پیدا کند. و اقدام به تصرف مالی که از آن، مالکین ملک مشاعی بوده می نماید. که در اینجا قانونگذار برخلاف فرض اول، اقدام متصرف را جرم دانسته و او را محکوم به مجازات حبس از یک ماه تا یک سال کرده است. و همچنین او را ملزم به آن کرده که از مال مشاعی که مالکیت آن تعلق به مالکین متعدد داشته رفع تصرف کند.

نکته مهم:

نحوه طرح شکایت حقوقی و کیفری را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دادیم. سوالی که در اینجا ممکن است هنوز مبهم مانده باشد آن است که چرا به شکایت کیفری تصرف در جایی  که شریک متصرف بوده ترتیب اثر داده نشده است. و الزاما بایستی خواستار طرح شکایت حقوقی از محکمه شد؟

قبل از بررسی بحث، باید بگوییم که این رویه هر چند در همه محاکم یکسان نیست. اما اکثریت قضات دادگاه کیفری به عنوان یک اصل این موضوع را پذیرفته اند. و استدلال شان آن است که متصرف مال در اینجا خود یکی از مالکین ملک مشاعی بوده نه شخص ثالثی که سابقه هیچ گونه حق تصرفی را در ملک نداشته است. لذا در اینجا بایستی مالکین شکایت خود در قالب دادخواست حقوقی به محکمه تقدیم کنند. و خواستار رفع تصرف از مال مشاعی باشند.

مطالبه اجرت المثل ایام تصرف

بحث مطالبه اجرت المثل ایام تصرف، زمانی از سوی مالک ملک مشاعی، قابل پذیرش است که متصرف از مال رفع تصرف نکند. و الزام دادگاه را نادیده بگیرد. در اینجا این حق برای مالک مال به وجود می آید که بتواند دعوی حقوقی تحت عنوان مطالبه اجرت المثل ایام تصرف در دادگاه محل وقوع ملک مطرح کند. و متصرف را ملزم به، پرداخت  اجرت المثل ایام تصرف کند.

نکته قابل توجه در مطالبه اجرت المثل ایام تصرف:

اینکه تصرف در مال مشاع، از جانب شریک مال مشاعی باشد. یا شخص ثالثی که عدوانا اقدام به تصرف کرده، فرقی ندارد. در هر دو حالت، این حق مالک بوده که بتواند در صورت امتناع متصرف از رفع تصرف، مطالبه اجرت المثل ایام تصرف را خواستار شود.

شروط پذیرفته شدن دعوی تصرف

زمانی شما به عنوان مالک یک ملک مشاعی می توانید خواستار رفع تصرف مال از سوی متصرف باشید که مالکیت خود را به دادگاه اعم از حقوقی و کیفری اثبات کنید. چرا که ترتیب اثر داده شدن به دعوی تصرف عدوانی چه در مال مشاعی و چه غیر مشاعی منوط به رعایت شروطی می باشد. که بدون تحقق آن هرگز به خواسته شما ترتیب اثر داده نمیشود. و شما نمی توانید با طرح این دعوی، خواستار الزام متصرف از ملک مشاعی خویش باشید.

شروطی که لازمه پذیرش دعوی تصرف عدوانی است:

• سبق تصرف خواهان
• لحوق تصرف خوانده
• عدوانی بودن تصرف خوانده

یعنی شمای مالک در بدوا امر ملزم به آن هستید که مالکیت خود را با استناد به یک سند عادی اعم از قولنامه یا سند رسمی مالکیت به محکمه اثبات کنید. تا داشتن حق مالکیت تان اثبات گردد و دادگاه به خواسته شمای مالک ترتیب اثر بدهد.

نکته دوم

اثبات کنید که خوانده در سابق هیچ گونه تصرف قبلی در مال مشاعی نداشته و صاحب اذن در تصرف نمی باشد.

نکته سوم

اثبات شود که تصرف، غیر قانونی بوده و متصرف بدون داشتن هیچ گونه اذنی از مالک ورود غیر مجاز داشته است.

با اثبات شدن این سه شرط است که شما می توانید به عنوان مالک دعوی خود را اثبات کنید و درصدد الزام متصرف به رفع تصرف باشید.

استثنائات ممنوعیت تصرف، در مال مشاع

تا اینجا بحث ما بیان داشتیم که هر شریک در کل جز به جز یک مال مشاعی، صاحب حق بوده و در صورتی که بخواهد تصرفات مادی بر مال مشاعی داشته باشد در بدوا امر نیازمند داشتن اذن از سوی سایرین می باشد. تا تصرفات او مجاز باشد و نخواهد او را من باب رفتارش ضامن تلقی کند اما این اصل با استثنائاتی مواجه بوده است:

1.درجایی که ملک مشاعی نیازمند تعمیرات می باشد و بعضی از شرکا راضی به انجام آن نیستند در اینجا اقدام به تعمیر از سوی یکی از شرکا یا بعضی از آنها مصداق تصرف نیست.

2.در رابطه با اداره قسمت های مشترک آپارتمان ها، در صورتی که توافقی فی مابین طرفین نباشد. و اقدامی از سوی شریکی که صاحب حق مالکیت بر بیش از نصف مساحت اختصاصی ملک می باشد صورت بگیرد. عمل وی تصرف غیر مجاز در مال مشاعی نبوده و مسئولیت و ضمانی را برای او به وجود نخواهد آورد.

نتیجه گیری

ما در این مقاله، موضوع حقوقی ملکی تحت عنوان تصرف در مال مشاع را مورد بررسی قرار دادیم. و بیان داشتیم که این تصرف در مال مشاع ممکن است از سوی یکی از شرکای مال مشاعی باشد. یا از سوی شخص ثالثی که حق هیچ گونه تصرفی را در مال ندارد. و عدوانا اقدام به تصرف کرده است صورت بگیرد.

در اینجا بررسی این امر و تفکیک تصرف متصرفین بر اینکه کدام متصرف مال مشاعی بوده اند اهمیت زیادی دارد. چرا که موجب می گردد شمای مالک بدانید که دعوی تان  جنبه حقوقی دارد. یا کیفری و حسب آن اقدام به طرح کردن دعوی نمایید تا به خواسته شما ترتیب اثر داده شود و به علت صلاحیت دار نبودن مرجع رسیدگی رد نگردد.

پیشنهادات

تیم حقوقی و داوری سروش عدل، با داشتن سابقه طولانی در حوزه وکالت در تلاش است که به همکاری وکلا و مشاورین حقوقی و زبده خود بهترین خدمات حقوقی را به افرادی که درحوزه های مختلف حقوقی اعم از کیفری، ملکی، حقوقی، خانوادگی، ثبتی و ….درگیر مشکلات حقوقی بوده اند ارائه دهد شما می توانید جهت برخوردار شدن از خدمات ما اعم از کسب مشاوره و یا اخذ وکیل، از طریق راه های ارتباطی که در سایت به آن اشاره شده با ما در تماس باشید.

برخی از سوالات متداول

1.تصرف در مال مشاع چه زمانی مصداق جرم بوده و متصرف را واجد مسئولیت کیفری دانسته است؟

زمانی که تصرف از سوی شخص ثالثی باشد که سبق تصرفی در ملک نداشته و عدوانا اقدام به تصرف مال مشاعی کرده عملش مصداق جرم را داشته و متصرف را محکوم به مجازات حبس کرده است.

2.در چه شرایطی متصرف به پرداخت اجرت المثل ایام تصرف محکوم می گردد؟

در شرایطی که شخص متصرف حسب الزام دادگاه اقدام به رفع تصرف از مال مشاعی که تعلق به مالک ملک داشته، نکند به پرداخت اجرت المثل ایام تصرف محکوم خواهد شد.