✓ اعاده حیثیت
به هنگامی‌که شخصی علیه دیگری مطالبی کذب منتشر نماید و تهمت و افترایی طرح نموده باشد که نتواند درستی آن را به اثبات رساند، طرف مقابل خواهد توانست با ارائه نمونه شکواییه به دادسرا، علیه وی اعاده حیثیت کند. سپس بعد از انجام شکایت، او را به مجازات‌های قانونی محکوم بنماید. مهلت زمانی شکایت اعاده حیثیت یک سال از به هنگام اطلاع از وقوع جرم می‌باشد.
بررسی جهات کلّی اعاده حیثیت!
براساس قانون اساسی، جان، مال، حیثیت «آبرو»، حقوق اشخاص مصون از هرگونه تعرض است. پس نمی‌توان آبرو، اعتبار، حیثیت و حق و حقوق قانونی سایرین را زایل نمود! بنابراین اگر که فردی به جهت زیرپا گذاشتن حقوق مادی و معنوی دیگران اقدام نماید. سپس اموری را بدان‌ها نسبت دهد که بنابر قانون جرم به شمار می‌رود. بدین ترتیب، آبروی فردی را لکه‌دار کند، مطابق قانون فردی که بدو اتهامی وارد آمده است میتواند ادعای شرف نموده یا اعاده حیثیت کند.
اکثریت افرادی که کار آن‌ها به سمت و سوی دادگاه کیفری کشیده می‌شود و اتهامی کذب و دروغین علیه آن‌ها طرح می‌گردد. به گوششان برخورد کرده است که می‌توانند براساس قانون مجازات اسلامی اقدام به موضوع اعاده حیثیت کنند. گویا آن‌ها مایل هستند بدین طریق از اثرات سوء اجتماعی ناشی از افترا و تهمت وارد شده بدان‌ها کم گردد. حال پرسش بسیار مهمی که طرح می‌گردد این خواهد بود که اصلاً اعاده حیثیت چیست؟ به هنگامی‌که اقدام به اعاده حیثیت طی مهلت قانونی کنیم چه مجازاتی در ارتباط با مرتکب لحاظ خواهد شد؟
اعاده حیثیت چیست؟
بخش اعظمی از اشخاص با جنبه و جهات اصطلاحات حقوقی چون «اعاده حیثیت» به گونه‌ای اجمالی و کلّی آشنا می‌باشند. آن‌ها می‌دانند که اگر نسبت سوء یا ناروا و اشتباهی بدان‌ها داده شود، او میتواند به دادگاه رفته و اعاده حیثیت کند. این اعاده از نظر عرفی به عنوان «اعاده شرف» نام‌گذاری می‌شود. مفهوم حقوقی این واژه نیز به مفهوم عرفی آن بسیار و بسیار نزدیک می‌باشد.
در جواب به این پرسش که اصلاً اعاده حیثیت چیست؟ می‌توان چنین بیان نمود که چنانچه فردی ارتکاب یک جرم را به فردی دیگر نسبت داده باشد که این نسبت دادن‌ها، با حقیقت برابری نداشته باشد. یا اگر که علیه دیگری مطالب و موضوعات دروغ بیان گردیده باشد به گونه‌ای که آبرو و اعتبار شخص موردنظر دستخوش تغییراتی شود، وی میتواند با انجام اقداماتی از خود رفع اتهام بنماید. این گونه وی میتواند درخواست مجازات فردی را کند که مطالب واهی را علیه وی طرح نموده است.
در ادامه این تعاریف از اعاده حیثیت طی برخی از قوانین نیز به مفهوم این موضوع اشاره گردیده است که :
بیان آن‌ها قطعاً خالی از لطف نخواهد بود. گاهاً علیه فردی در بطن دادگاه حکمی صادر می‌شود. این حکم ممکن است حیثیت متهم را لکه‌دار نماید و بعد معین گردد که قاضی اشتباه نموده است. طی چنین مواردی، بنابر اصل ۱۷۱ قانون اساسی میبایست از متهم اعاده حیثیت گردد.
بنابر اصل مذکور، «هرگاه در اثر تقصیر و یا اشتباه قاضی در عنوان، در حکم، در تطبیق حکم در موضوع خاص، اضرار اعم از مادی و معنوی متوجه فردی بشود. به هنگام تقصیر، مقصر براساس موازین اسلامی ضامن خواهد بود. در غیر از این حالت خسارت توسط دولت جبران خواهد شد. با این وجود متهم اعاده حیثیت می‌شود.» این نوع از اعاده میتواند به حالت عذرخواهی، جریمه نقدی، هر شیوه‌ی دیگری جهت اعاده متهم باشد.
ولی آن‌چه که غالباً از اعاده حیثیت برداشت می‌نماییم، بین دو فردی است که احیاناً با یک‌دیگر دشمنی دارند. حال یکی، علیه دیگری خبر کذبی را انتشار داده است و یا افترایی را نسبت داده است که حکم آن در مواد؛ ۶۹۷, ۶۹۸, ۶۹۹ قانون مجازات آمده است. «به دلیل طولانی بودن مواد قانونی، آن‌ها را در طول این متن از خود قید ننموده‌ایم. شما می‌توانید در صورت نیاز به قانون مجازات اسلامی مراجعه نمایید.»
مجازات اعاده حیثیت کیفری چیست؟
ما در قسمت فوقانی متن خود در ارتباط با حائز اهمیت‌ترین و مرسوم‌ترین مواردی که براساس آن‌ها فرد میتواند اقدام به اعاده حیثیت نماید، اشاره‌ای داشتیم. حال ممکن این پرسش برای شما مطرح شود که حال چنانچه فردی اقدام به اعاده نماید، مرتکب چه نوع مجازاتی می‌شود؟ به بیانی دِگر، مجازات این جرم چیست؟
در پاسخ به پرسش شما بهتر است چنین بیان داریم که درون قانون مجازات اسلامی، مجازات‌های متنوعی برای اعاده حیثیت کیفری پیش‌بینی گردیده است. بنابراین بستگی خواهد داشت که چه نوع جرمی رخ داده است. به عنوان نمونه؛ چنانچه که فردی براساس ماده‌ی ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی مرتکب افترا بشود. به گونه‌ای که به صورت لفظی جرمی را به دیگری نسبت داده باشد و نتواند آن را به اثبات برساند. مجازات یک ماه الی یک سال حبس و تا ۷۴ ضربه شلاق گاهاً به یکی از آن‌ها برحسب مورد محکوم خواهد گردید.
انتساب زنا و لواط به دیگری!
حال چنانچه که جرم منافی عفت همانند؛ لواط یا زنا را به دیگری نسبت داده باشد یا آن‌که نتواند آن را به دادگاه اثبات نماید، بنابر این ماده به مجازات جرم قذف که هشتاد ضربه شلاق می‌باشد، محکوم می‌گردد. حال اگر که علیه دیگری امری را انتشار بده که اشاعه فحشا محسوب گردد بازهم به مجازات یک ماه الی یک سال حبس، تا به هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم می‌گردد. البته هرچند که انتساب آن را بتواند به اثبات رساند.
افترا به صورت عملی
البته که امکان دارد افترا به حالت عملی باشد که این مسئله ضمن ماده‌ی ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی بیان گردیده است. بدین حالت هر فردی عالماً و عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم را که بنابر اتهام می‌باشد، در خانه، جیب و گاهاً مکان کار دیگری بگذارد. یا به شیوه‌ای متعلق بدو قلمداد کند و در اثر این کار، فرد نام‌برده شده مورد تعقیب کیفری واقع شود. پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت، مرتکب به مجازات شش ماه الی سه سال و یا تا به هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم خواهد شد. چون جرم تهمت دزدی!
اعاده حیثیت در ارتباط با نشر اکاذیب
حال اگر که این موضوع در ارتباط با نشر اکاذیب صورت گرفته باشد. بنابر ماده‌ی ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی مرتکب به مجازاتی برابر با دو ماه تا به دو سال حبس و یا شلاق تا هفتاد و چهار ضربه محکوم می‌گردد. با استناد به ماده‌ی هفتصد قانون مجازات اسلامی که بیان شده است، هرفردی با نظم یا نثر یا به حالت کتبی یا شفاهی فرد دیگری را هجو نماید. سپس علیه او هجویه‌ای را منتشر نماید، به مجازات حبس از یک ماه تا به شش ماه محکوم می‌گردد.
چگونه می‌توانیم اعاده حیثیت نماییم؟
آیا شما می‌دانید چگونه می‌توانیم اعاده حیثیت نماییم؟ آن دست از اشخاصی که علیه آن‌ها جرم افترا و یا نشر اکاذیب صورت میگیرد. این پرسش را طرح نمایند که چگونه می‌توانند در این مسیر گام بگذارند!
ارائه پاسخ به این پرسش ساده و آسان است. فردی که قصد دارد علیه فردی دیگر این عمل را در پیش گیرد، در ابتدا لازم است یک شکواییه تنظیم نماید. سپس از دادسرا درخواست رسیدگی را داشته باشد. البته که هم‌اکنون در راستای طرح شکایت اعاده حیثیت، شاکی می‌باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برود. پس از آن با عرضه اسناد و مدارک موردنیاز شکواییه خود را به ثبت رساند. بعد از ثبت شکایت اعاده حیثیت در سامانه مربوطه، این شکواییه به دادسرای صالح ارجاع خواهد شد.
-
بعد از پشت سر گذاردن مراحل فوقانی!
مقامات دادسرا نسبت به شکایت یک رسیدگی اوّلیه انجام می‌دهند. حال امکان دارد بعد از وارسی‌های ابتدایی قرار منع تعقیب صادر نمایند. بدین معنا و مفهوم که عمل متهم جرم نبوده است و نمی‌توان اعاده حیثیت کرد. حال اگر که شکایت را مقرون به درستی تلقّی کنند آن را در راستای رسیدگی اصلی به دادگاه کیفری ارسال خواهند کرد. در این مواقع، قاضی دادگاه نسبت به شکواییه اعاده حیثیت رسیدگی کرده و حکم خود را صادر می‌کند. در نهایت آن‌چه که رخ می‌دهد این است که مرتکب را به یکی از مجازات‌های موجود محکوم کند.
مهلت شکایت در اعاده حیثیت
در ارتباط با مهلت شکایت با استناد به ماده‌ی ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی می‌باید چنین بیان نمود که؛ «در جرایم تعزیری قابل گذشت، هرگاه متضرر از جرم در مدّت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند. حق شکایت کیفری او ساقط می‌شود. مگر این‌که تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌شود. هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدّت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف نظر وی از طرح شکایت نباشد، هریک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.»
لذا چنانچه که تقاضای اعاده حیثیت به استناد نشر اکاذیب طرح می‌گردد. بهتر می‌باشد که :
در مدّت زمانی بعد از نشر اکاذیب «در طول یک سال از مؤعد اطلاع از جرم» شکواییه خویش را در دادسرا طرح نماید. همچنین اگر که فردی بخواهد به علّت انتساب یک جرم واهی به خود «افترا» اعاده حیثیت کیفری کند. بهتر می‌باشد بلافاصله پس از صدور حکم دادگاه شکایت خود را مطرح کند.
دوستان عزیز ما در این مطلب از خود سعی نمودیم به گونه‌ای مختصر و مفید جوانب گوناگون اعاده حیثیت را بررسی نماییم. البته که شما می‌توانید در صورت وجود سؤالات بیشتر در این زمینه با مشاوران ما در سروش عدل تماس حاصل فرمایید.
