اقرارنامه یک ابزار حقوقی است که برای تأیید یا اعلام پذیرش یک شخص یا شرکت از یک الزام یا تعهدات حقوقی استفاده می‌شود. شخصی که این سند را صادر می‌کند مقر نام دارد. این نوع از سند حقوقی در مواردی مانند قراردادهای اجاره، قراردادهای اعتباری، قراردادهای فروش و خرید، قراردادهای تضمین و بسیاری دیگر از قراردادهای حقوقی استفاده میشود. این سند که جز ادله دعوی محسوب می‌شود، در امور کیفری نیز کاربرد مخصوصی دارد.

در یک اقرارنامه، شخص یا شرکت متعهد می‌شود که به تعهدات خود در قراردادهای حقوقی پایبند باشد. و در صورتی که این تعهدات را نقض کند، مسئولیت های قانونی و مالی را بپذیرد. این سند حقوقی به عنوان یک ابزار قانونی مهم در بسیاری از موارد استفاده می‌شود. این نوع اسناد به شرکت‌ها و افراد کمک می‌کند تا به بهترین نحو تعهدات حقوقی را انجام دهند.

اقرار‌نامه چیست؟

اقرارنامه یک سند رسمی است که در آن فردی یا سازمانی به صورت کتبی اقرار می‌کند که ادعاهایی که در آن ذکر شده‌اند، درست است. این سند معمولاً در قبال نقشه‌های اقتصادی، مالی، حقوقی، کیفری یا دیگر مواردی که نیاز به تضمین صحت دارند، استفاده می‌شود.

به طور کلی، اقرارنامه‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: اقرارنامه‌های عمومی و اقرارنامه‌های خاص. اقرارنامه‌های عمومی شامل اقرارنامه‌هایی هستند که در زمینه‌های کلی مانند اعتبار، امنیت، انجام کار و مواردی از این قبیل صادر می‌شود. اقرارنامه‌های خاص نیز به جریان‌های خاصی مانند معاملات مالی، مجوزهای حقوقی و مواردی از این قبیل مرتبط هستند.

مهمترین عناصر یک سند حاوی اقرار شامل نام و امضای فرد یا سازمان، تاریخ و امضا می‌باشد. بعلاوه توضیحات دقیق در مورد اقرارهای صورت گرفته و مواردی که در آینده ممکن است به آن‌ها اضافه شوند،از اجزای این سند است.

بنابراین :

اقرارنامه‌ها به عنوان سندی با ارزش قانونی شناخته شده و می‌توانند به عنوان شواهدی در دادگاه‌ها و محاکمات استفاده شوند.

در حقوق ایران، ماده 1259 قانون مدنی اقرار را تعریف کرده است. این ماده مقرر می‌دارد: «اقرار عبارت است از اخبار به حقی، برای غیر، بر ضد خود». با وحدت ملاک از این ماده می‌‌توان گفت اقرار می‌تواند به صورت مکتوب یا شفاهی باشد. اما به‌هرحال نوع کتبی آن ارزش قانونی بالاتری دارد.

انواع اقرار نامه

همانطور که بیان شد به طور کلی، اقرارها به دو دسته تقسیم می‌شوند: عمومی و خاص.

– نوع عمومی: این نوع شامل اقرار هایی هستند که در زمینه‌های کلی مانند اعتبار، امنیت، انجام کار و مواردی از این قبیل صادر می‌شود. مثال‌های این سند عبارتند از اعتبار سنجی، اسناد مرتبط به امنیت اطلاعات، و اسناد مربوط به انجام کار درست و مطابق با قوانین مربوطه می‌باشد.

– نوع خاص: این نوع اسناد به جریان‌های خاصی مانند معاملات مالی، مجوزهای حقوقی و مواردی از این قبیل مرتبط هستند. مثال‌هایی از این اسناد خاص شامل اقرار در معاملات مالی و بورس، مجوز ساخت و ساز، و اسناد مربوط به انتقال املاک می‌باشد.

انواع اقرارنامه از حیث موضوع

1- اقرارهای حقوقی:

در این نوع ، افراد و سازمان‌ها به صورت کتبی اقرار می‌کنند که در قبال یک موضوع حقوقی خاص، قانوناً متعهدند. این اسناد حقوقی حاوی اقرار خود در موارد متعددی کاربرد دارند. در ادامه به بررسی چند اقرار پرکاربرد در حقوق ایران می‌پردازیم.

الف- اقرار ابراء یا بذل مهریه (صداق): به موجب این اقرار، زن حق خود را مبنی بر دریافت مهریه سلب می‌کند و نمی‌تواند ادعایی در خصوص آن داشته باشد.

ب- اقرار حاوی واگذاری املاک و مستغلات: مطابق این سند رسمی، مقر اقرار می‌کند که ملکی را به خریدار فروخته است. اثر حقوقی این اقرار این است که از این به بعد مالک نمی‌تواند ادعایی در خصوص ملک فروخته شده مطرح کند. وی همچنین حق اعتراض را از خود سلب می‌نماید.

پ- اقرار به ارتکاب جرم:  اگر شخصی مرتکب یک جرم شده است و در دادسرا یا دادگاه کتبا به جرم خود اعتراف کند، از تخفیف مجازات به صلاحدید قاضی بهره‌مند می‌شود.

ت- اقرار زوجیت و اقرار به ولدیت فرزند: اقرار زوجیت در مواردی کاربرد دارد که ازدواج به صورت رسمی ثبت نشده باشد. در این صورت طبق ماده 23 قانون ثبت احوال زوجین می‌توانند با چنین اقراری مشخصات رسمی خود را در دفاتر ازدواج ثبت کند. همچنین اگر پدری اقرار کند که فرزند متولد شده از همسرش فرزند اوست نمی تواند بعدا نفی ولد کند.

2-اقرارهای مالی:

این نوع اقرار مربوط به مسائل مالی و پولی است. در این نوع اقرار، افراد و سازمان‌ها به صورت کتبی اقرار می‌کنند که در قبال مسائل مالی خاص، مسئولیت و تعهد دارند. برای مثال می‌توان به اقرار مالیاتی، اقرار مربوط به پرداخت بدهی‌های مالی، و اقرار مربوط به حسابداری و گزارشگری مالی می‌باشد.

3- اقرارهای زیست محیطی: در این نوع اقرار، افراد و سازمان‌ها به صورت کتبی اقرار می‌کنند که در قبال حفاظت از محیط زیست و تعهد به کاهش تاثیرات زیست محیطی خود، مسئولیت دارند. مثل، اقرار مربوط به تعهد به کاهش گازهای گلخانه‌ای یا حفاظت از منابع طبیعی.

انواع اقرارنامه از حیث نحوه تنظیم

از حیث نحوه تنظیم این اسناد به دو نوع محضری (رسمی) و دستی (عادی) تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی ویژگی های هریک می‌پردازیم.

اگر متن اقرار در دفتر اسناد رسمی و یا توسط مامور قانونی ذیصلاح تنظیم شود به آن اقرارنامه قانونی و یا محضری می‌گوییم. این نوع اقرارها از ضمانت اجرایی قانونی برخوردارند. ارزش ادله اثبات دعوی را دارند و قانون نیز از آن حمایت می نماید. در واقع این نوع اقرار ارزش سند رسمی را دارد و مورد تایید قضات و مراجع حقوقی می‌باشد.

اما اگر اقرار توسط افراد عادی و نه مامور قانونی نوشته شود به آن اقرارنامه دستی گفته می شود.هرچند نوع محضری از حمایت نهاد های قضایی بهره‌مند است اما نمی توان گفت نوع دستی آن فاقد اعتبار است. در واقع اقرار تنظیم شده به شیوه دستی چه به صورت اقرار صریح باشد و چه اقرار ضمنی ارزش سند عادی را دارد. یعنی امکان جعل، تردید و انکار در آن مطرح است.

شرایط تنظیم اقرارنامه

همانطور که بیان شد، اگر سند حاوی اقرار در دفاتر اسناد رسمی و توسط مراجع قانونی تصویب شود دارای اثر حقوقی بیشتری است. برای تنظیم یک اقرارنامه دو نوع شروط کلی و عمومی و شروط اختصاصی باید رعایت شود.

شرایط عمومی اقرار در حقوق ایران:

شخص مقر که نویسنده اقرار می‌باشد باید شرایطی داشته باشد. این شرایط عبارتند از: عاقل، بالغ، مختار و قاصد بودن. مفهوم مخالف این موضوع یعنی نویسنده اقرار نباید فردی مجنون، مکره یا صغیر باشد. در این صورت اقرار او توسط دادگاه رد خواهد شد. اگر موضوع اقرار یک مسئله مربوط به امور مالی باشد مقر، نباید سفیه باشد. چراکه سفیه از دخالت در امور مالی خود منع شده است. یکی دیگر از شرایط عمومی اقرار این است که مقرله ( یعنی شخصی که به نفع او اقرار می‌شود) باید معلوم باشد. مجهول بودن وی سبب ابطال اقرار می‌شود.

شرایط اختصاصی اقرار در حقوق ایران:

اقرار های تنظیم شده توسط افراد عادی باید دارای امضا یا اثر انگشت مقر و مقرله باشد. بعلاوه برای اینکه اعتبار این نوع از اقرار بیشتر شود بهتر است دو شاهد مستقل ذیل برگه اقرار را امضا یا مهر نمایند. اقرار های رسمی نیز توسط مرجع ذی‌صلاح مطابق با شرایط قانونی مذکور در قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم می‌شود. بسیاری از اقرار های ثبت شده توسط دفاتر اسناد رسمی اقرار های اجباری می‌باشد. اقرار های اجباری بر اساس قوانین خاص یا عادی لازم الاجرا هستند.

نحوه تنظیم اقرارنامه:

نحوه تنظیم سند حاوی اقرار با توجه به نوع آن متفاوت است. اگر نوع اقرار دستی یا عادی باشد، اقرار کننده باید روی یک کاغذ اقرار خود را بنویسد یا از فرم های از پیش آماده استفاده کند. پس از نوشتن دقیق شرح اقرار مقر حتما باید زیر ورقه را امضا کند یا اثر انگشت بزند. همچنین بهتر است تنظیم این سند با حضور شاهد باشد و شهود نیز برگه اقرار را تایید کنند.

برای تنظیم اقرارنامه محضری باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی محل سکونت مقر مراجعه شود. سردفتر اسناد رسمی پس از گرفتن مدارک لازم که شامل مدارک هویتی مثل کارت ملی و شناسنامه است اظهارنامه را تنظیم می‌کند. برای رسمیت دادن به این سند باید مقر و مقرله هر دو این سند را امضا کرده و از لحاظ موضوعی و محتوایی تایید نمایند.

اعتبار اقرارنامه در دادگاه

میزان اعتبار و ارزش یک اقرار ا نزد مراجع قضایی نیز کاملا وابسته به نحوه تنظیم آن می‌باشد. اگر یک اقرار به صورت عادی تنظیم شده باشد ارزش سند عادی دارد. اسناد عادی طبق قانون آیین دادرسی مدنی قابلیت ادعای جعل، انکار و تردید را دارند. بنابراین در صورتی که یک اقرار عادی حتی به بهترین نحو تنظیم شده باشد تنها ارزش یک اماره قانونی را خواهد داشت. این در حالی است که اگر اقرارنامه توسط دفاتر اسناد یا مراجع ذی صلاح دیگر طبق قانون تنظیم شود ارزش سند رسمی دارد.

سند رسمی جز ادله اثبات دعوا می‌باشد و تنها ادعای جعل در مورد آنها پذیرفته است که اثبات آن دشوار می‌باشد. بنابراین، اگر یک اقرار رسمی در موعد مقرر و با تشریفات قانونی به دادگاه اعلام شود، مورد قبول است و قابلیت استناد دارد. توصیه می‌شود برای اطمینان از نحوه تنظیم اظهارنامه یا سند حاوی اقرار با بهترین وکیل ها مشورت نمایید.

شرایط ابطال اقرارنامه

طبق ماده 1277 قانون مدنی”انکار بعد از اقرار مسموع نیست”. بنابراین، به طور کلی اگر کسی بر علیه خود اقرار رسمی تنظیم کرده باشد نمی‌تواند آن را انکار کند. هرچند اقرار عادی را می‌‌توان با ادعای انکار ابطال کرد ولی آن هم دشوار بوده و نیازمند بررسی کارشناس است. در خصوص اقرار رسمی اما اگر مقر برای انکار اقرار خود عذری ذکر کند که قابل قبول باشد، اقرار باطل شده از دلایل حذف می‌شود. برای این منظور مقر باید ثابت کند که در زمان اقرار شرایط لازم را نداشته است. برای مثال باید اثبات کند قاصد نبوده و اکراه شده است یا در شرایط جنون ادواری یا مستی یا خواب قرار داشته است.

توصیه می‌کنیم که در تنظیم اقرارنامه دقت بسیاری داشته باشید. زیرا،اقرار چه به صورت رسمی و چه به صورت عادی و دستی تنظیم شده باشد حتی بعد از فوت یک طرف باطل نخواهد شد. و حق مکتسبه برای مقرله که ذینفع است، ایجاد میکند.

موسسه حقوقی سروش عدل به عنوان بهترین مرکز حقوقی ایران آماده پاسخگویی به سوالات شما در مورد مسائل حقوقی و کیفری است. شما می‌توانید با مراجعه به وبسایت موسسه ما جدیدترین نکات حقوقی را دریافت نمایید و با بهترین وکیل تهران مشاوره نمایید.