✓ قرار اناطه به چه معناست؟
بخش اعظمی از آرایی که در دادگاه‌ها صادر می‌گردند، به شکل قرار می‌باشند. این قرارها را می‌توان به اقسام گوناگونی قسم‌بندی کرد. یکی از پرکاربردترین و حائز اهمیت ترین انواع قرارها که به واسطه‌ی دادگاه‌ها صادر می‌شود، قرار اناطه می‌باشد. این قرار به هنگامی صادر خواهد شد که دادگاه رسیدگی کننده به موضوع در راستای احراز مسئله‌ای که در صلاحیت خود نیست، قرار صادر کند. حال ذی‌نفع آن پرونده می‌تواند به دادگاه صالح رفته و رسیدگی به قرار اناطه را خواستار بشود.
» قرار اناطه به چه معناست؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که لازم است در ابتدا آن را به لحاظ لغوی مورد بررسی قرار بدهیم. زیرا معنا و مفهوم آن در حقوق با معنا و مفهوم لغوی آن ارتباط دارد. اناطه در کلمه عبارت است از منوط نمودن و موکول نمودن. پس، چنانچه که رسیدگی به یک پرونده در دادگاه منوط و موکول به اثبات مسئله دیگری باشد، حال رسیدگی بدان مسئله در صلاحیت دادگاه دیگری قرار داشته باشد، دادگاه رسیدگی کننده قراری را به عنوان «قرار اناطه» صادر خواهد کرد. به این هنگام است که ذی‌نفع می‌تواند موضوع را نزد مرجع صالح اقامه کند و بعد از معین گردیدن نتیجه وارسی، دادگاه ابتدایی به پرونده رسیدگی خواهد کرد. در پایان حکم مقتضی توسط دادگاه اوّل صادر خواهد شد.
به عنوان نمونه؛ اگر که زوجه از زوج خود به جرم ترک انفاق شکایت کیفری بنماید، «در دادگاه کیفری»، حال زوج منکر رابطه زناشویی بین خود و آن زن گردد، چه خواهد شد؟ به این هنگام جهت احراز رابطه زوجیت مرد و زن، دادگاه کیفری صالح نخواهد بود. پس دادگاه کیفری قرار اناطه صادر می‌نماید. در این زمان دادگاه خانواده، رابطه میان زوج و زوجه را احراز و بعد از احراز این ارتباط، دادگاه کیفری جرم ترک انفاق را مورد بررسی قرار می‌دهد.
» قرار اناطه در آیین دادرسی مدنی و جوانب مختلف آن؛
از آن سوی که صلاحیت دادگاه‌های کیفری نسبت به حقوقی از مصادیق بارز صلاحیت ذاتی می‌باشد. حال جزء در موارد استثنایی این دو دادگاه نمی‌توانند در کار هم دخالت بنمایند. پس امکان دارد دعوایی در دادگاه حقوقی مطرح گردد. ولو رسیدگی بدان منوط بر اثبات ادعایی در دادگاهی دیگر باشد. حال امکان دارد که آن دادگاه یک دادگاه حقوقی و گاهاً دادگاه کیفری باشد.
» صدور قرار اناطه حقوقی با وجود برخی شرایط امکان‌پذیر خواهد بود؛
ابتدا لازم است آن مقدمه دعوا که نیاز به اثبات خواهد داشت در صلاحیت دادگاه دیگری قرار داشته باشد. حال شرط دیگر این است که این ادعا متکی به ادله قوی و توانمندی باشد. از سویی هم تنها صرف ادعا را دادگاه نمی‌تواند مستند بر صدور قرار اناطه حقوقی قرار بدهد.
-
براساس ماده‌ی ۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی که این چنین بیان می‌دارد؛
هر گاه رسیدگی به دعوا منوط به اثبات ادعایی باشد که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه دیگری است، رسیدگی به دعوا تا اتخاذ تصمیم از مرجع صلاحیت‌‌دار متوقف می‌شود. در این مورد، خواهان مکلّف است ظرف یک ماه در دادگاه صالح اقامه دعوا کند و رسید آن را به دفتر دادگاه رسیدگی کننده تسلیم نماید. در غیر این صورت قرار رد دعوا صادر می‌شود و خواهان می‌تواند پس از اثبات ادعا در دادگاه صالح مجدداً اقامه دعوی نماید.
بنابراین با این اوصاف اگر که خواهان دعوایی را مطرح نموده باشد که رسیدگی بدان منوط به اثبات ادعایی در بطن دادگاه دیگر باشد. وی یک ماه فرصت خواهد داشت که در آن دادگاه اقامه دعوی کند. سپس رسید آن را به دادگاه اوّلیه تسلیم نماید. در غیر از این حالت بعد از گذر مدّت معین دادگاه دعوی او را رد خواهد کرد. لذا این رد دعوا بدان معنی نخواهد بود که بعدها نتواند برای باری دیگر طرح دعوا کند.
» آیا قرار اناطه حقوقی از قابلیت اعتراض برخوردار است؟
ضمن ماده‌ی ۳۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی قرارهایی پیش‌بینی شده است که قابل اعتراض تجدیدنظر می‌باشند. حال طی این موارد از این موضوع سخنی به میان نیامده است. از سویی هم در مواد ۳۶۷ و ۳۶۸ هم به برخی موارد اشاره گردیده است که قابل فرجام هستند. البته که در بینابین آن‌ها از این موضوع سخنی به میان نیامده است. پس قرار اناطه حقوقی برخلاف کیفری از قابلیت اعتراض برخوردار نیست.
» قرار اناطه در آیین دادرسی کیفری و جوانب مختلف آن؛
-
ماده‌ی ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری چنین بیان می‌دارد که؛
هرگاه، احراز مجرمیت متهم، منوط به اثبات مسائلی باشد که رسیدگی به آن‌ها، در صلاحیت مرجع کیفری نیست و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، با تعیین ذی‌نفع و با صدور این قرار، تا هنگام صدور رأی قطعی از مرجع صالح، تعقیب متهم، معلق و پرونده به صورت موقت، بایگانی می‌شود.
براساس این ماده، قرار اناطه کیفری یعنی این‌که منوط نمودن رسیدگی و سپس نتیجه یک پرونده کیفری، به رسیدگی به یک مسئله حقوقی. بعد از صدور قرار اناطه کیفری به واسطه‌ی مراجعی چون دادگاه و یا دادسرا، ذی‌نفع تنها سی روز زمان دارد تا به دادگاه صالح جهت رسیدگی برود. به هنگام عدم رجوع ذی‌نفع به دادگاه موردنظر، بدون عذری مؤجه و ارائه ننمودن آن به دادگاه کیفری، بعد از یک ماه، مراجع کیفری، به رسیدگی خود ادامه می‌دهد. نهایتاً تصمیم مقتضی اتخاذ خواهد کرد.
» قرار اناطه کیفری و استثنایی بودن آن؛
در رسیدگی به دعاوی کیفری، اصل بر این امر است که زمانی مرجع رسیدگی کننده به دعاوی کیفری، صلاحیت این امر را دارد که به اصل اتهام بپردازد، بنابراین می‌تواند هر مسئله‌ای در ارتباط با آن را وارسی بنماید. نیز از سویی در دعاوی کیفری، اصل بر وجود سرعت است. به این معنا که هدف اصلی بر این است، هر چه زودتر به شکایت کیفری طرح شده رسیدگی بشود. پس با توجه به دو نکات نام‌برده شده، می‌توان نتیجه گرفت که؛ قرار اناطه کیفری به عنوان یک استثناء در دعاوی کیفری خواهد بود.
» آیا قرار اناطه کیفری قابل اعتراض خواهد بود؟
ماده‌ی ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری در ارتباط با قابلیت اعتراض این قرار، تعیین تکلیف نموده است. بند الف ماده‌ی فوق‌الذکر در ارتباط با قابل اعتراض بودن بیان می‌دارد که؛ قرارهای بازپرس طی موارد ذیل قابل اعتراض خواهد بود؛ قرار منع و موقوفی تعقیب و اناطه به تقاضای شاکی. بنابر این ماده قرار اناطه کیفری صادره به واسطه‌ی بازپرس، به درخواست شاکی، طی مدّت زمان ده روز قابل اعتراض است. حال برای افرادی که در خارج از کشور اقامت دارند، این مدّت زمان به سی روز افزایش خواهد یافت.
» قرار اناطه در دیوان عدالت اداری و جوانب مختلف آن؛
قرار اناطه‌ای که در دیوان عدالت اداری صادر خواهد شد، مطابق با ماده‌ی پنجاه قانون دیوان عدالت اداری مورد بررسی قرار گرفته است. بنابر این ماده؛
هرگاه رسیدگی دیوان منوط به اثبات امری باشد که در صلاحیت مرجع دیگری است، قرار اناطه صادر و مراتب به طرفین ابلاغ می‌شود. ذی‌نفع باید ظرف یک ماه از تاریخ اخطاریه دیوان، به مرجع صالح مراجعه و گواهی دفتر مرجع مزبور را مبنی بر طرح موضوع، به دیوان تسلیم نماید. در غیر از این صورت، دیوان به رسیدگی خود ادامه می‌دهد و تصمیم مقتضی می‌گیرد.
از جمله شرایط صدور قرار اناطه در دیوان عدالت اداری عبارت است از؛
طی رسیدگی به پرونده در دیوان عدالت اداری مسئله‌ای وجود داشته باشد که اثبات این مسئله در صلاحیت مراجع دیگری واقع شده باشد. به این هنگام خواهد بود که توسط دیوان عدالت اداری قرار اناطه صادر شده و مراتب به طرفین پرونده ابلاغ می‌شود.
» اقدامات شخص ذی‌نفع پس از صدور قرار اناطه به وسیله‌ی دیوان عدالت اداری؛
پاسخ بدین مسئله در قسمت پایانی ماده‌ی پنجاه قانون دیوان عدالت اداری بیان شده است. براساس آن، ذی‌نفع طی مدّت زمانی یک ماه بعد از آن‌که اخطاریه دیوان مبنی بر صدور قرار اناطه بدو ابلاغ شد، فرصت دارد. وی باید طی فرصت زمانی خود به مرجع صالح مراجعه نموده و دعوای خود را طرح نماید. بعد از طرح دعوی میبایست رسید و یا گواهی مبنی بر طرح مسئله را از جانب دادگاه صالح به دیوان عدالت اداری تسلیم نماید.
البته که ضمانت اجرای در نظر گرفته شده برای این قرار اناطه چون قرار اناطه حقوقی و کیفری است.
دوستان عزیز امیدواریم که ما توانسته باشیم شما را به خوبی با موضوع قرار اناطه و جوانب گوناگون آن آشنا سازیم. البته شما می‌توانید در صورت وجود سؤالات بیشتر در این زمینه با مشاوران حقوقی ما در مجموعه سروش عدل تماس حاصل فرمایید. ما همیشه منتظر حضور گرم شما در کنار خود هستیم.
