یکی از مهمترین ادله اثبات دعوی در دعاوی حقوقی و کیفری اقرار می‌باشد. براساس قانون آیین دادرسی مدنی، اقرار قاطع دعاوی حقوقی است. اما، در دعاوی کیفری اقرار قاطع دعوا نیست ولی در مواردی باعث سقوط مجازات می‌شود. برای اینکه بتوان نزد محکمه به اقرار متوسل شد، اقرار باید در شرایط صحیح ابراز شود.
اقرار از لحاظ صحت به دو نوع اقرار معتبر و غیرمعتبر تقسیم می‌شود. برای بررسی میزان اعتبار اقرار قوانین ماهوی معیار هایی را تعیین می‌کنند. مهمترین معیار برای اعتبار سنجی اقرار، شرایط مقر در زمان اقرار می‌باشد. در ادامه این نوشتار به بررسی اقرار معتبر و غیرمعتبر و احکام خاص هریک می‌پردازیم.
چه اقراری معتبر است؟
اقرار در معنای لغوی به معنای اعتراف یا اذعان به امری می‌باشد. طبق تعریف قانون مدنی، اقرار یعنی اخبار حقی به نفع غیر و به ضرر خود. در قوانین شکلی ایران، مانند قانون آیین دادرسی مدنی؛ اقرار به عنوان برترین دلیل محسوب می‌شود.
اقرار به شیوه های متنوعی انجام می‌گیرد. برای مثال اقرار ممکن است کتبی یا شفاهی باشد. اما باید توجه کرد، تنها اقراری میتواند به عنوان دلیل در دادگاه مورد استناد واقع شود که معتبر باشد. در غیر‌این صورت، اقرار فاسد است و نمی‌توان از آن برای اثبات یا رد یک مدعا استفاده نمود. در ابتدا به بررسی شرایط صحت و اعتبار اقرار می‌پردازیم.
با مراجعه به قانون مدنی ایران در‌میابیم این قانون در برخی مواد خود به شرایط اعتبار اقرارنامه اشاره می‌کند. مواد 1275 تا 1283 قانون مدنی به بررسی اقرار معتبر و غیرمعتبر و اینکه چه آثاری بر آنها بار می‌شود اختصاص دارد.
براساس ملاک مواد مذکور در قانون مدنی اقراری معتبر است که توسط مقر واجدالشرایط ابراز گردد. در واقع، زمانی اقرار معتبر و واجد اثر حقوقی است که در صحت عقل، با اراده و قصد کامل و توسط یک فرد عاقل، بالغ و رشید ایراد شود. این بدان معناست که اگر مقر این شرایط را نداشته باشد، اقرار واجد اثر حقوقی نخواهد بود. برای مثال اگر مقر در زمان اقرار محجور باشد، اقرار او نامعتبر است. همچنین اقرار سفیه در مسائل مالی مورد پذیرش قاضی قرار نمی‌گیرد. اگر مقر بعد از اقرار خود ادعا کند که که اراده کاملی داشته و تحت اکراه یا اجبار بوده است، امکان انکار اقرار را دارد.
برای اینکه اقرار صحیح و معتبر باشد شرایط دیگری نیز وجود دارد:
اقرار باید صادق باشد. یعنی، اگر برای قاضی یا بازپرس روشن شود که یک اقرار کذب است و با سایر قرائن پرونده همخوانی ندارد آن را از عداد ادله اثبات خارج می‌کند. همچنین، اقرار نباید به یک امر مجهول یا امری که عقلایی نیست اختصاص یابد. اگر یک اقرار تمام اوصاف بالا را دارا باشد میتوان آن را یک اقرار صحیح و دارای اعتبار حقوقی نامید. چنین اقراری میتواند در روند صدور حکم قضایی به عنوان یک دلیل مستحکم مورد استناد قرار گیرد.
اقرار غیر معتبر چیست؟
به طریق اولی باید گفت، اقراری که معتبر تلقی نشود یک اقرار بی اعتبار است. پس از مراجعه به قانون مدنی در‌میابیم که اقرار بی اعتبار دارای اوصافی است. اقرار هایی که دارای اعتبار حقوقی نیستند عبارتند از:
1- اقرار معلق: در اصطلاح حقوقی تعلیق به معنای مشروط کردن است. اقرار معلق یعنی ابراز اقرار مشروط به وقوع یک واقعه حقوقی شود. طبق ماده 1268 قانون مدنی، اقراری که تحقق مفاد آن، وابسته به امر دیگری باشد اعتبار ندارد.
2- اقرار کاذب: اگر دروغ بودن یک اقرار در دادگاه و نزد قاضی صالح اثبات شود، آن اقرار نمی‌تواند به عنوان یک دلیل مورد استناد قرار گیرد. ماده 1276 قانون مدنی نیز بر همین موضوع تاکید می‌کند.
3- اقرار یا اقرارنامه ابرازی توسط مقر فاقد اهلیت: اگر شخص اقرار کننده اهلیت قانونی برای اقرار را نداشته باشد، آن اقرار باطل و بی اعتبار است. طبق ماده 1263 قانون مدنی، اقرار باید توسط فردی عاقل، بالغ و رشید انجام شود. برای مثال اگر فردی مجنون اقراری کند، دادگاه نباید به آن ترتیب اثر دهد زیرا فاقد اهلیت است.
4- اقرار غیر واقع: اقرار غیر واقع یعنی اقرار نسبت به امری که، از لحاظ عقل و عرف صحیح نیست. با توجه به اینکه بنا عقلا این اقرار را نمی‌پذیرد پس نامعتبر است.
5- اقرار به امر مجهول: براساس وحدت ملاک موارد 1269 و 1271 قانون مدنی اگر اقرار صریح و روشن نباشد و نسبت به امری مجهول و نامعلوم صورت گیرد نامعتبر است.
اقرار فاسد چیست و ارزش آن چگونه است؟
در معنای حقوقی گاهی برای اشاره به اقرار غیرمعتبر از عنوان اقرار فاسد یا اقرار باطل نیز استفاده می‌شود. بنابراین، منظور از اقرار فاسد همان اقرار نامعتبر می‌باشد که در تیتر قبل کاملا مورد بررسی قرار گرفت.
طبق قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی اقرار معتبر واجد آثاری است که یک اقرار فاسد از آنها برخوردار نمی‌باشد. اگر شخصی با رعایت تمام تشریفات قانونی اقرارنامه ای را امضا نماید در واقع بهترین دلیل برای صدور حکم علیه خود را ارائه کرده و باید به اقرار خود پایبند باشد.
اگر اقراری صحیح و معتبر باشد آن اقرار به عنوان یک دلیل موجه مورد استناد قاضی برای صدور حکم قرار می‌گیرد. برخلاف یک اقرار دارای اعتبار، اقرار فاسد واجد اثر حقوقی نیست.
در حقیقت، اثر اقرار فاسد این است که مورد توجه قاضی و دادگاه قرار نمی‌گیرد. یعنی به عنوان ادله اثبات دعوی به آن استناد نمی‌شود و انگار ابراز آن بی فایده بوده است. چنین اقراری نمی‌تواند به عنوان یک دلیل مستحکم،حقی را اثبات کند یا آن را از بین ببرد. بنابراین، اقرار فاسد هیچ اثر حقوقی به همره ندارد و نمی‌تواند جز ادله در جریان یک پرونده باشد.
اقرار خارج از دادگاه
اقرار میتواند به صورت کتبی یا شفاهی ابراز شود. اقراری که به صورت کتبی و نزد مامور صالح نگارش یابد اعتبار و ارزش حقوقی بیشتری دارد. معمولا فرآیند نگارش اقرارنامه در دادگاه صورت می‌گیرد. اما در مواردی ممکن است اقراری در خارج از دادگاه ابراز یا ثبت شود. در این بخش به بررسی اقرار معتبر و غیرمعتبر در خارج از دادگاه می‌پردازیم.
قانون مدنی صراحتی در خصوص اعتبار یا بی اعتباری اقرار ثبت شده در خارج از دادگاه ندارد. به همین منظور باید به قانون شکلی در این زمینه ماده کرد. ماده 203 قانون آیین دادرسی مدنی بیان می‌کند:«اگر اقرار در دادخواست یا حین مذاکره در دادگاه یا در یکی از لوایحی که به دادگاه تقدیم شده است به عمل آید، اقرار در دادگاه محسوب می‌شود، در غیر این صورت اقرار در خارج از دادگاه تلقی می‌شود.»
از قسمت اخیر این ماده میتوان این برداشت را داشت که اقرار خارج از دادگاه هم صحیح و دارای اعتبار است و مورد پذیرش قرار می‌گیرد. اقرار خارج از دادگاه ممکن است به صورت یک سند عادی تنظیم شود. یا ممکن است در نزد یک دفتر اسناد رسمی به ثبت برسد.
برای تقویت این نظر میتوان به ماده 1279 قانون مدنی استناد کرد. این ماده بیان می‌کند:«اقرار شفاهی واقع در خارج از محکمه را در صورتی میتوان به شهادت شهود اثبات کرد که اصل دعوی به شهادت شهود قابل اثبات باشد و یا ادله و قرائنی بر وقوع اقرار موجود باشد». طبق این ماده هم میتوان ادعذ کرد که اقرار خارج از دادگاه ولو شفاهی مورد پذیرش است. البته باید قرائن و شواهد لازم برای اثبات ادعای ابراز اقرار در خارج از دادگاه ارائه شود. در این صورت اقرار، معتبر است.
موسسه حقوقی سروش عدل به عنوان بهترین مرکز حقوقی تهران آماده ارائه خدمات حقوقی به شماست. در صورتی که یک مسئله حقوقی برای شما پیش آمده است با ما تماس بگیرید. شما می‌توانید با بهترین وکیل در زمینه پرونده خود مشورت نمایید و پاسخ سوالات خود را دریافت کنید.
