✓ مجازات قتل غیر عمد

آیا می‌دانید قتل غیر عمد یعنی چه! آیا رضایت و عدم رضایت شاکی در جرم قتل غیر عمد تأثیر خواهد داشت؟ رضایت یا عدم رضایت چه تأثیری در حبس می‌تواند داشته باشد؟ مقنن چه مقدار مجازاتی را برای مرتکبان اعمال می‌کند! در واقع مجازات آن چیست؟ کدام مرجع و دادگاه به این جرم رسیدگی می‌نماید؟

» قتل غیر عمد یعنی چه!

قتل غیر عمد و یا شبه عمد همانطور که از ظاهر این واژه مبرهن است، شبیه به قتل عمد می‌باشد. زیرا نتیجه حاصل از آن درگذشت و سلب حیات از یک فرد است. «قتلی می‌باشد که بدون نیت قبلی به منظور کشتن و یا ضربه زدن به فرد مقابل رخ داده است.این جرم در نظام‌های قضایی بسیاری از کشورهای جهان در رده قتل واقع نمی‌شود. بلکه آن را در دسته جرم تصادفی قرار می‌دهند.» ولی با این تفاوت که در قتل عمد با عمد و علم و قصد و سوء نیت و نتیجه‌ای که سلب حیات و درگذشت فرد را به همراه خود دارد، است.

قتل ضمن ماده‌ی ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی بدین حالت تعریف شده است؛

«عملی که با قصد و نیت و رسیدن به نتیجه باشد که دارای ۴ بند می‌باشد که مرتکب با توجه به هر بند و انجام آن بند مرتکب قتل عمد شده است. امّا قتل غیر عمد (شبه عمد) با توجه به ماده ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ عملی است که از روی بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی و تقصیری که منشاء آن خطا می‌باشد، رخ می‌دهد. قانون برای این جرم سه مصداق در نظر گرفته است.»

» مصداق قتل غیر عمد در قانون مجازات اسلامی

• گاه امکان دارد در قتل غیر عمد شخص نیت سلب حیات فردی دیگر را نداشته باشد. ولی کاری را انجام می‌دهد که موجب درگذشت فرد می‌شود. حال آن‌که عمل او عرفاً منجر به فوت نمی‌گردد. ولی آن فرد از دنیا می‌رود. به عنوان نمونه؛ کتک زدن یا سیلی زدن به دوستان صمیمی خود. عوامل نام‌برده شده عرفاً موجب فوت فردی نمی‌شود. ولی در بعضی از افراد، علّت فوت آن‌ها می‌شود. به عنوان نمونه؛ فردی دارای ناراحتی قلبی است. به ناگاه فردی با شوخی دلیل فوت می‌شود. این عوامل در شرایط عادی کشنده محسوب نمی‌شود! ولی در بعضی از افراد علّت سلب حیات خواهد بود.
• عامل دیگری که در ارتباط با این جرم وجود دارد موضوعی می‌باشد که با نام جهل، یعنی فرد قصد و نیتش به انجام رساندن کاری بوده است، شناخته می‌شود. حال باور و اعتقادی که داشته برآن بوده است که؛ کار او درست و اصولی است. به عنوان نمونه؛ شخصی برای شکار حیوانی تیراندازی می‌نماید. ولی در این بینابین تیر به یک انسان برخورد می‌کند.
• حال امکان دارد، این جرم براثر یک تقصیر رخ دهد که منجر می‌شود فرد، مرتکب یک جرم شود. این مورد خود دربرگیرنده دو حالت است؛ ۱- تقصیر از روی عمد صورت گرفته است. ۲- از منشاء اصلی خود که خطا می‌باشد سرچشمه گرفته است.

_ نکته بسیار مهم

وکیل متخصص قتل غیر عمد چنین بیان می‌دارد که؛

اگر که عمل ارتکابی «منظور قتل است» در اثر تعدی و تفریط و عمدی صورت گیرد، شکل و محتویات عمل عمد می‌گردد. در غیر از این حالت شبه عمد خواهد بود. به عنوان نمونه؛ پزشکی در راستای بهبود حال بیمار خود داروهایی تجویز می‌نماید، پرستاری که مسئولیت داروها را برعهده خود دارد. حال اگر که پرستار نام‌برده شده در انجام مسئولیت خود تعدی و تفریط نماید و از عمد داروها را به بیمار مربوطه ندهد و منجر به درگذشت بیمار گردد، مرتکب قتل عمد شده است. چنانچه که در اثر خطا و اشتباه باشد، مرتکب قتل غیر عمد گردیده است.

» انواع قتل غیر عمد در گستره ی قانون مجازات اسلامی

حال نوع دیگر این جرم ، قتل خطای محض می‌باشد. وکیل جرایم کیفری سه حالت گوناگون آن را چنین بیان می‌کند؛

• زمانی‌که عمل قتل در حالت خواب و یا بیهوشی اتفاق افتد. به عنوان نمونه؛ فردی بر اثر غلتیدن در حالت خواب منجر به فوت فردی دیگر می‌شود. در این شرایط قتل غیر عمد خواهد بود. «همانند؛ مادری که در زمان شیر دادن به نوزاد خود به‌خواب برود و ناخواسته برروی نوزاد خود می‌غلتد.»
• این جرم د که به واسطه‌ی فرد صغیر و یا مجنون اتفاق می‌افتد، خطای محض محسوب می‌شود. چرا که از روی عقل و تصمیم و شعور خود نبوده است.
• حالتی است که شخصی قصد کشتن فردی را ندارد و قصد انجام عمل منتهی به قتل را هم ندارد. از سویی هم کسی را به منظور انجام عمل برروی او در نظر ندارد ولی موجب قتل غیر عمد و مرگ خواهد شد. به عنوان نمونه؛ شکارچی به منظور شکار خود تیر می‌زند. ولی برحسب خطا به یک آدم برخورد نموده و منجر به مرگ می‌گردد. توجه داشته باشید که آن شخص مقتول اصلاً هدف شخص نبوده است.

» آیا جرم قتل غیر عمد قابل گذشت است و یا غیر قابل گذشت!

قانون در ارتباط با قابل گذشت و یا غیرقابل گذشت بودن این جرم، چنین اظهار نظر می‌کند؛ ضمن پرونده‌هایی که عنوان آن‌ها قتل غیر عمد می‌باشد. این پرسش مطرح می‌شود که این جرم قابل گذشت می‌باشد و یا غیر قابل گذشت! دو پاسخ برای پرسش مطروحه وجود دارد. در ابتدا میبایست چنین بیان نمود که اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرایم می‌باشد. مگر طی مواردی که در ماده‌ی ۱۴۰ قانون مجازات اسلامی قابل گذشت معرفی گردیده است.

این جرم به لحاظ دیه، قابل گذشت می‌باشد. ولی از نظر تقصیر می‌باید چنین بیان نمود که غیر قابل گذشت می‌باشد. یعنی به هنگام رضایت اولیای دم از باب تخفیف در حبس و مقدار حبس تأثیر خواهد داشت.

_ نکته بسیار مهم

ضمن ماده‌ی ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی قانون‌گذار بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی را دلیل قتل غیر عمد یا شبه عمد تلقّی نموده است. بنابراین نداشتن گواهی‌نامه علّت بر عمد بودن جرم ارتکابی نخواهد بود.

» عوامل و عناصر تشکیل دهنده جرم قتل غیر عمد چیست؟

جرایم به منظور تحقق پیدا کردن به سه عنصر قانونی، مادی و معنوی نیاز دارد. عناصر قانونی آن فعل و ترک فعلی می‌باشد که در قانون مجازات اسلامی دارد. این جرم نیز که طی قانون صراحتاً بدان اشاره نموده است. از سویی هم برای آن مجازات تعیین نموده است. رکن مادی که همان رفتار اعم از فیزیکی و مادی می‌باشد که می‌تواند به حالت فعل و ترک فعل باشد.

همانند بی‌مبالاتی و خطا. این عنصر را می‌توان اکثراً ضمن پرونده‌هایی که موضوع آن قتل غیر عمد در تصادفات است، شاهد بود. البته که یکی از علّت‌های آن می‌تواند در تعمیر نمودن به موقع اتومبیل خلاصه شود. رکن معنوی هم که به معنا و مفهوم سوء نیت می‌باشد. در قتل غیر عمد بی‌مبالاتی و بی‌دقّتی که نتیجه حاصل از آن تقصیر می‌باشد. نهایتاً آن نیز موجب فوت فرد موردنظر خواهد شد.

» مقدار تأثیر رضایت و یا عدم رضایت در قتل غیر عمد

قتل غیر عمد و اثرات رضایت در فرآیند رسیدگی بدین حالت است؛ وکیل متخصص جرم قتل چنین بیان داشته است که؛ در دعاوی که عنوان آن قتل غیر عمد می‌باشد، به هنگام رضایت شاکی پرونده قتل غیر عمد که می‌تواند در اثر تصادف بوده باشد، متوقف و موکول نمی‌شود و مختومه اعلام نخواهد شد. چرا که قتل غیر عمد و یا شبه عمد غیر قابل گذشت می‌باشد. صحیح است که با شکایت از سوی شاکی آغاز می‌شود ولو با رضایت وی خاتمه پیدا نمی‌کند. نهایتاً دادستان به عنوان مدعی‌العموم کار تعقیب و رسیدگی و اجرای حکم را به انجام می‌رساند.

_ نکته بسیار مهم

در پرونده‌هایی که عنوان آن قتل غیر عمد می‌باشد رضایت شاکی تنها از باب تخفیف و یا تعدیل در حبس اثر دارد. در ارتباط با عدم رضایت شاکی، فرد می‌تواند با تأدیه دیه به واسطه‌ی بیمه، پرونده را متوقف نماید و نیازی به رضایت از سوی شاکی نخواهد بود. بنابراین مرتکب ملزم می‌باشد که مجازات حبس را متحمل شود.

» مقدار مجازات قتل غیر عمد

مجازات این جرم طی ماده‌ی ۲۹۱ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ به علّت بی‌مبالاتی و بی‌احتیاطی و عمدی نبودن و عدم سوء نیت قصاص منتفی خواهد شد. بنابراین مرتکب ملزم به پرداخت دیه خواهد شد. کسب رضایت از اولیای دم متوفی تنها در کاهش حبس اثر داشته و به هنگام عدم رضایت حبس، معین گردیده را متحمل می‌گردد.

_ نکته بسیار مهم

به هنگام عدم رضایت شاکی حبس معین گردیده یک الی سه سال خواهد بود.

» مقدار مجازات قتل خطای محض

امّا قتل خطای محض تنها مستوجب پرداخت دیه خواهد بود و قصاص ندارد‌ در این شرایط بر مبنی فقه اسلام پرداخت دیه برعهده‌ی عاقله‌ی مرتکب قتل خواهد بود که دربرگیرنده بستگان فرد قاتل به ترتیب ارث همانند؛ پدر، پدربزرگ، فرزند پسر و… می‌باشد.

» دادگاه صالح در راستای رسیدگی به جرم قتل غیر عمد

حال دادگاه صالح در راستای رسیدگی به این جرم دادگاه کیفری دو خواهد بود. دادگاه کیفری دو با استناد به ماده‌ی ۳۰۱ قانون آیین دادرسی کیفری دادگاهی می‌باشد که به تمامی جرایم به غیر از جرایمی که در قانون، دادگاه صالح آن را معین نموده است را صلاحیت رسیدگی دارد. دادگاه کیفری دو در شهرهایی که شورای عالی قضایی لازم داند، ایجاد می‌شود. پس حسب مورد می‌تواند شعب متعددی را داشته باشد. جالب است بدانید تخصیص هر شعبه به هریک از اقسام گوناگون جرایم با شورای عالی قضایی خواهد بود.