اقاله
اقاله در کلمه به معنی مسامحه و نادیده گرفتن مسئله یا موضوعی میباشد. حال در اصطلاح حقوقی اقاله یعنی عقدی که عنوان آن از میان رفتن تمام و یا بخشی از عقد نخست است. البته که در آن رضایت و توافق همراه با اراده دو طرف امری لازم است.
اقرار
اقرار در قانون مدنی، عبارت میباشد از بیان موضوعی به اضرار خود و به سود فردی دیگر. حال این کلمه میتواند در معنای اعتراف به انجام جرمی از جانب متهم و یا مرتکب جرم هم باشد. وجود یک حق و حقوق، نفع فردی دیگر، اضرار فرد اقرار کننده و اخبار، از جمله اجزای تشکیل دهنده اقرار هستند. حال آنکه اقرار بیرون از دادگاه، به هنگامیکه طی یک سند رسمی صورت پذیرد و یا شهود بر اقرار شهادت بدهند، اعتبار خواهد داشت.
وجه التزام
به هنگامیکه دو شخص معاهدهای را میان خود منعقد میکنند، معاهده میان آنها لازمالاجرا خواهد شد. یعنی آنکه دو طرف مکلّف و مؤظف به انجام آن خواهند بود. اگر که در زمان اجرای معاهده یکی از طرفین معاهده به تعهدات خود عمل ننمایند، وجهی را در راستای جبران، عدم انجام تعهد میبایست به طرف مقابل خود پرداخت نمایند. بله، درست است در دنیای حقوقی به این وجه، وجه التزام میگویند.
اهلیت
اهلیت یعنی شایستگی دارا شدن حق و یا به اجراء رساندن آن! اقسام گوناگون اهلیت درون قانون مدنی ایران، به دو زیرمجموعه اهلیت تمتع و اهلیت استیفا قسمبندی شده است. حال آنکه اهلیت تمتع به معنی شایستگی فرد موردنظر برای دارا شدن حق میباشد که از همان بدو تولید تا به هنگام مرگ تمامی انسانها حاوی اهلیت تمتع هستند. از سویی اهلیت استیفا هم به معنی شایستگی و توانایی برای اجرای حق و حقوق خود است.
خبره
اهل خبره، افرادی هستند که توان تشخیص مقام علمی و استعداد و صلاحیت مراجع تقلید را دارند. البته که این شخص را با حضور در مبحثهای بیرون از فقه و اصول و مبانی و یا با مطالعه و وارسی کتابهای علمی او، احراز مینمایند.
بیعانه
بیعانه در لغت به معنای پیش بها و پیش پرداخت است. بیعانه پولی میباشد که برای به انجام رساندن معامله به فروشنده میدهند. به عبارتی این کلمه را مترادف با پیشبها و پیش پرداخت معرفی نمودهاند.
تأمین دلیل
گاهاً امکان دارد افراد برای حفظ اسناد و مدارکی که احتمال میرود در آتی به عنوان علّت در دادگاه مورد اکتفاء قرار بگیرد، تقاضای تأمین دلیل نمایند. دلیل چیزی میباشد که اصحاب دعوی جهت به اثبات رساندن دعوی و یا دفاع از خود بدان تکیه میکنند. پس تأمین دلیل یعنی حفظ دلایل موجود جهت بهرهگیری از آنها در آینده. بهتر است بدانید که تأمین دلیل در قالب یک قرار صادر میشود.
تجاهر
تجاهر به معنای آشکار کردن و تظاهر کردن است.
ترک انفاق
عدم پرداخت خرج و مخارج افراد واجبالنفقه به هنگام داشتن توان مالی را ترک انفاق گویند. در ارتباط با زوجه اگر که مرد توان مالی نداشته باشد و زوجه از وی تمکین نماید، با این حال شوهر از طلاق دادن زوجه امتناع ورزد و از سویی نفقه ندهد، جرم تحقق پیدا میکند.
تصرف عدوانی
هر فردی که ملک دیگری را به شیوهی غلبه و عدوانی «زور و اجبار» بدون وجود رضایت مالک دست گیرد، بدان تصرف عدوانی گویند. تصرف عدوانی در واقع تصرفی میباشد که بدون رضایت مالکِ مالِ غیرمنقول، از جانب شخصی انجام شده باشد. در معانی و مفاهیم عام واژه تصرف عدوانی عبارت میباشد از خارج گردیدن مال از تصرف مالکِ آن مال بدون وجود اذن.
حجر
معنی لغوی حجر به ممانعت و بازداشتن شخصی از انجام دادن امری بازگردانده میشود. حجر، در برابر اهلیت میباشد و عبارت است از موقعیت حقوقی فردی که صلاحیت داشتن حق مشخصی را برای اعمال آن حقوق، ندارد. بنابراین به فردی محجور میگویند که حاوی حجر میباشد.
در اصطلاح حقوقی حجر یعنی منع فرد بنابر حکم قانون از آنکه بتواند امور خویش را به گونهای مستقل و بدون دخالت شخصی دیگر اداره نماید و خود اعمال حقوقی به انجام برساند. از سویی نیز عدم توانایی قانونی فرد در اعمال و اجرای حق.
فک رهن
فک رهن به معنای آزاد نمودن سند ملکی است که در رهن نیز گرو بانک بوده است.
زیان
زیان در معنی صدمه، کاستی و آسیب مورد استفاده قرار میگیرد.
زیان دیرکرد
به معنی خسارت و ضرر تأخیر پرداخت ثمن است.
سازش
سازش در کلمه یعنی حسن سلوک، صلح و دوستی، اتفاقِ توافق میان دو فرد و سازگاری و هماهنگی میباشد. نیز از سویی هم به معنی رفع و رجوع کدورت و اختلاف و تفرقه و ایجاد توافق میان طرفین میباشد.
حق سکنی
حق سکنی به گونهای حق انتفاع اطلاق میشود که بنابر آن مالکِ ملک میتواند حق بهرهگیری از ملک خویش را در راستای سکونت به فرد دیگری دهد. حال حق سکنی بنابر مادهی ۴۰ قانون مدنی ایران یعنی؛ حقی که بنابر آن فرد میتواند از عین مالی که متعلق به فرد دیگری است، بهره گیرد.
سقوط
سقوط یعنی تنزل و از میان رفتن حق.
سفیه
سفیه به فردی اطلاق میشود که قوهی تعقل و درک و فهم کافی نسبت به امور مادی و موضوعات مالی منوط به خود و سایرین را ندارد و به آسانی امکان دارد در امور مالی و مادی دچار نیرنگ شده و گول بخورد.
خویشاوند سببی
خویشاوندان سببی به خویشاوندانی اطلاق میشود که به طریق ازدواج پدید میآید. حال در فقه به اشخاصی که به طریق ازدواج با یک فرد محرم میگردند، خویشاوندان سببی گویند.
سلطه
چیرگی و تسلط بر کسی و یا چیزی را سلطه میگویند.
شخص حقوقی
علاوه بر اشخاص موجود در جامعه، افراد دیگری هم یافت میشود که به فعالیت مبادرت میورزند همانند؛ مؤسسات، شرکتها، سازمانها، نهادها و… به این قبیل از اشخاص، اشخاص حقوقی میگویند. در واقع این افراد وجود طبیعی نداشته و حاوی وجود فرضی و اعتباری میباشند. به عبارتی افراد حقوقی مولود اجتماعی میباشند که به تجویز قانون و مقررات میپردازند و از اجتماع دو و یا چند شخص حقیقی تشکیل میشود.
شخص حقیقی
شخص حقیقی به عبارتی همان فرد انسانی است. این اشخاص با زنده شدن حاوی حقوقی میشوند و به هنگام حیات خود آنها را دارا خواهند بود که بدانها اهلیت اطلاق میشود. در ماده ۹۵۶ قانون مدنی چنین آمده است که اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده به دنیا آمدن آدمی آغاز و با مرگ وی اتمام پیدا میکند.
شخص طبیعی
بهتر است از شخص حقیقی به عنوان یک شخص طبیعی یاد کنیم.
صداق
مهریه یا صداق مالی میباشد که مرد به مناسبت عقد نکاح میبایست ملزم به پرداخت آن به زن خود باشد.
صغیر
صغیر به فردی اطلاق میشود که نابالغ میباشد. به بیانی بهتر و صریحتر کلمهای میباشد در مقابل کبیر که به شخص بالغ گفته میشود. در اصطلاح حقوقی به فردی اطلاق میشود که به سن بلوغ خود نرسیده است و کبیر نگردیده است. پس با توجه به قانون مدنی، هماکنون صغیر به کسی گفته میشود که به سن بلوغ نرسیده است.
صلح
صلح به معنی سازش و آشتی در برابر جنگ و درگیری قرار دارد. در حقوق نیز آن دارای دو معنا میباشد. معاهده صلح از جمله معاهدات حقوقی میباشد که کمتر فردی با آن آشنا میباشد. حال صلح را میتوان در دو معنی به کار برد. ابتداییترین معنا که معنای مشترک میان بسیاری از سیستمهای حقوقی میباشد، به معنای توافق و سازش میباشد. حال در معنای دیگر هم صلح به معنی سازش و صلح حتی بدون وجود اختلافات پیشین است.
صیغه
صیغه و یا ازدواج موقت گونهای از ازدواج میباشد که با خواندن خطبه صیغه تحقق پیدا میکند و نتیجه به دست آمده محرمیت زوجه و زوج به همدیگر خواهد بود.
ضامن
به متعهد در عقد ضمان، ضامن اطلاق میشود.
ضمان
عقد ضمان، عبارت است از عقدی که فردی مالی را که بر ذمهی دیگری میباشد، برعهده خود بگیرد.
مطالبه طلب
زمانیکه فردی وجه و یا پولی را به فردی دیگر قرض میدهد و توافق مینماید که قرض گیرنده، در مؤعد مشخصی آن را بازگرداند، ولو به تعهدات خود عمل ننماید. بدین هنگام قرض دهنده تحت عنوان طلبکار میتواند علیه قرض گیرنده تحت عنوان بدهکار بابت طلب خود، اقامه دعوی به خواسته «مطالبه طلب» کند.
عرف
عرف، به جمعی از عادات، رفتارها و باورهایی اطلاق میشود که صرف نظر از درستی و نادرستی آنها از جانب اشخاص یک جامعه مقبول واقع میشود. در واقع عرف قانون نانوشته میباشد.
عطف قانون به ما سبق
عطف قانون به ما سبق یک اصطلاح حقوقی میباشد که افعالِ قبل از تصویب یک قانون مشمول مقررات تازه تصویب گردیده شوند.
عقد
عقد عبارت میباشد از اینکه، یک و یا چند شخص در برابر یک و یا چند شخص دیگر متعهد به انجام امری میکنند و مورد پذیرش آنها واقع میشود.
عوض
عوض در معاملات معوض، به هریک از عناوین مورد معامله میگویند.
عین
عین مالی است که وجود خارجی ندارد و با حس لامسه قابل ادراک است. همانند؛ ویلا، خودرو و… .
غش
غش در معامله یعنی گول زدن و یا نیرنگ دادن مشتری بدین معنی که صاحب کالا جنس معیوب خود را تحت عنوان سالم ارائه نماید و به گونهای قالب مشتری کند.
غصب
غصب یعنی آنکه فردی به زور و با اعمال قدرت بر مال شخصی دیگر مسلط گردد.